Aristotales Felsefesinde Dört Neden Kuramı

Abstract

Aristoteles, Antik Çağ'ın en önemli filozoflarından birisidir. Ona göre bilgelik, nedenlerin bilgisini bilmektir. Bilmenin ilk adımını nedeni bilmeye dayandırması ile epistemolojinin hatta bilimin temel ilkesinin, varlığın nedenini bilmekten geçtiğini ortaya koymuştur. Bu araştırmada Aristoteles'in doğa anlayışının anlaşılması amacıyla geliştirdiği Dört Neden Kuramı ele alınmış ve felsefenin dolayısıyla bilimin ilerlemesindeki önemi üzerinde durulmuştur. Aristoteles, değişme, gelişme, hareket ve büyüme gibi doğada bulunan devinimin anlaşılmasını bu ilkeler üzerinden temellendirmiştir. Bu çerçevede Aristoteles'in doğa üzerine kaleme aldığı eserine Fizik adını vermesi, kendinden önce Arkhe, ilke veya ilk madde arayışına girişen düşünürleri doğa filozofları olarak adlandırması, bu yaklaşımın bir sonucudur. Bu bağlamda araştırmanın konusu olan Dört Neden Kuramını detaylandırmadan önce Aristoteles'in öncelikle Fizik, Metafizik ve daha birçok eserinde bahsettiği doğa filozoflarının üzerine yoğunlaştıkları Arkhe kavramı irdelenecektir. 'ilke' ya da 'ilk olan' anlamına gelen Arkhe, birçok antikite filozofunun üzerinde düşündüğü önemli bir kavramdır. Bu manada ilke, bilgide ve varlıkta ilk olanı ve varlığın ilk nedeni, diğer varlıkların tamamının kendisinden meydana gelen ilk maddeyi işaret eder. Aristoteles, var oluşun doğada meydana geldiğini düşünür. Bu bakımdan Platon'un aksine araştırmalarını göğe bakarak değil de yeryüzünde yoğunlaştırır. Çevremizde bulunan şeyler sürekli değişmektedirler. Dolayısıyla değişme dış dünyaya yönelik en kapsayıcı deneyimlerimizdendir. Buna göre Aristoteles'in fizik sisteminde Dört Neden Kuramı merkezi bir konumda bulunmaktadır. Bunlara yönelik Platon'un matematiksel analizi ve Demokritos'un atom kuramına karşın Aristoteles de Dört Neden Kuramı ile yanıt vermeye çalışmıştır. Dolayısıyla Aristoteles'in: ''İlkeleri, nedenleri bildiğimizde her nesneyi biliriz'' Sözünden de anlaşılacağı üzere doğayı ve fizik sistemi bilmek Aristoteles açısından nedeni bilmektir. Aristoteles, evrenin temeli olarak tek bir ilkeyi koyanların ve her şeyi bu ilkeden türetenlerin, oluş ve bozuluşu aynı şey olarak tanımladıklarını söyler. Ancak Demokritos, Leukippos, Anaksagoras ve Empedokles gibi filozofların evrenin temeli olarak birden fazla ilkenin varlığını savunduklarını ve oluş ve bozuluş arasında ayrım yaptıklarını eleştirir. Bu araştırmada yer alan Dört Neden Kuramı'nın anlaşılması için tarihsel arkaplanı olan Arkhe kavramı, ardından Aristoteles'in oluş, hareket, doğa ve işlevin anlamı gibi konulara da değinilmiştir.

Aristotle is one of the most important philosophers of the Ancient Age. According to him, wisdom is knowing the knowledge of causes. By basing the first step of knowing on knowing the cause, he demonstrated that the basic principle of epistemology and even science is knowing the reason for existence. In this research, the Theory of Four Reasons, developed by Aristotle to understand the understanding of nature, was discussed and its importance in the advancement of philosophy and therefore of science was emphasized. Aristotle based the understanding of motion in nature, such as change, development, movement and growth, on these principles. In this context, Aristotle's naming his work on nature Physics and calling the thinkers who attempted to search for Arkhe, principle or first matter before him, as natural philosophers are a result of this approach. In this context, before detailing the Four Reasons Theory, which is the subject of the research, the concept of Arkhe, which Aristotle mentioned in his Physics, Metaphysics and many other works, and on which natural philosophers focus, will be examined. Arkhe, meaning 'principle' or 'the first one', is an important concept that many ancient philosophers thought about. In this sense, the principle points to the first in knowledge and existence, and the first cause of existence, the first matter from which all other beings arise. Aristotle thinks that existence occurs in nature. In this regard, unlike Plato, he concentrates his research on the earth rather than looking at the sky. Things around us are constantly changing. Therefore, change is one of our most comprehensive experiences of the outside world. Accordingly, the ''Four Causes Theory'' has a central position in Aristotle's physics system. In contrast to Plato's mathematical analysis and Democritus's atomic theory, Aristotle tried to answer these with his Four Reasons Theory. Therefore, as can be understood from Aristotle's words: 'When we know the principles and causes, we know every object.' For Aristotle, knowing nature and the physical system means knowing the cause. Aristotle says that those who put a single principle as the basis of the universe and derive everything from this principle define creation and decay as the same thing. However, he criticizes philosophers such as Democritus, Leucippus, Anaxagoras and Empedocles for advocating the existence of more than one principle as the basis of the universe and making a distinction between creation and decay. In order to understand the ''Four Causes Theory'' in this research, the concept of Arkhe, which has a historical background, and then issues such as Aristotle's meaning of becoming, movement, nature and function are also touched upon.