Geleneksel Midyat Yapıları ve Güncel Restorasyon Problemleri Üzerine Değerlendirme

Abstract

Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Mardin şehri, Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan Mardin’in, ikinci kalabalık nüfusa sahip ve merkeze 60 km uzaklıkta bulunan ilçesi Midyat bu çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır. Midyat ilçesi Tur Abdin bölgesinin merkezinde bulunmaktadır ve tarihte birçok ticaret yolu kentin merkezinden geçmektedir. Bu sebeple Midyat, bölgedeki civar ilçelere oranla daha hızlı gelişmiş ve dolayısı ile daha fazla tarihi değerleri içinde barındırmıştır. Bu duruma paralel olarak sosyokültürel değerleri ve kültürel miras varlıkları bakımından ilçede çeşitlilik artmıştır. Tarihi yapı çeşitliliğinin fazla olması, Midyat’ın çok çeşitli bir kültüre sahip olması ve bu kültürlerin günümüze kadar bir arada gelmesi ile ilişkilendirilebilmektedir. Zaman içerisinde bölgede değişen yaşam koşulları ve teknolojik gelişmeler, pek çok kültürel varlık niteliğinde olan yapının özgün işlevinde kullanılamaması ve yapının terk edilerek işlevsiz kalması sonucunda harap duruma gelmesine neden olmuştur. Bu duruma engel olmak amacıyla zamanla tarihi yapıları koruma kavramı gündeme gelmiş ve özgün işlevlerini yitiren yapıların yeniden işlevlendirilmeleri koruma-restorasyon çalışmalarının en önemli konuları arasında yer almıştır. Günümüzde, doğru analizlerin ve müdahalelerin yapılamaması sonucunda tarihi değerlere uygulanan restorasyon teknikleri, özgün değerlerin nesiller arası aktarımında en büyük sorunlarından biri olabilmektedir. Bu çalışmada, 2021 yılına kadar olan süreçte Midyat’taki anıtsal ve sivil mimari yapılarında rastlanılan restorasyon problemlerine yer verilmektedir. Bu problemlerin zamanla geleneksel kent dokusunda ne tür sorunlar oluşturabileceğine değinmek ve kentin karşılaşabileceği sorunlara çözüm önerileri getirmek hedeflenmektedir. Belirlenen hedef doğrultusunda Midyat’ta anıtsal mimari yapı olarak Mor Gabirel Manastırı, Ortaçarşı Mahallesi’nde bulunan sivil mimari örneği ve kent dokusunu değerlendirmek amacıyla İzbırak Mahallesi ayrı ayrı incelenmiştir. Yapılan incelemeler kapsamında, yapı gruplarının özgün dokusu göz önünde bulundurularak yapılan müdahalelerde zarar, katkı ve uyum kriterleri doğrultusunda değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulgularında, Geleneksel Midyat yapılarının özgün olan değerlerinin yanlış müdahaleler ile gelecek nesillere aktarılma durumuyla karşı karşıya kaldıkları görülmüştür. Sonuç olarak yapılan çalışma ile ele alınan yapı gruplarının özgün değerleri arşiv belgeleri ve güncel fotoğraflar ile ortaya çıkarılmış, özgün olmayan müdahalelere yönelik farkındalığın arttırılmasına katkı sunulmuştur.