Ziziphora Clinopodioides Lam. Türünün Kültür İle Doğal Ortamlarda Yetişen Örneklerinin Kimyasal ve Biyolojik Yönden Detaylı İncelenmesi

Abstract

Lamiaceae familyası ilaç, gıda, kozmetik ve parfümeri sektörleri için önemli bir kaynaktır. Lamiaceae familyasına ait olan Ziziphora clinopodioides Lam. türü çok eski zamanlardan beri halk hekimliğinde kullanılmaktadır. Mevcut çalışmada Z. clinopodioides türünün doğal ve kültür örneklerinin toprak üstü kısımlarının etanol ekstrelerinin toplam fenolik ve flavonoid içeriği, antioksidan, sitotoksik ve enzim (AChE, BChE, tirozinaz, üreaz, elastaz, kolajenaz ve ACE) inhibisyon aktivitelerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca türün aroma içerikleri GC-MS/FID ile belirlenip, etanol ekstrelerinin fitokimyasal bileşimi LC-MS/MS ile tespit edilmiştir. Aroma analizi sonuçlarına göre Z. clinopodioides türünün kültür örneğinin majör bileşenleri pulegon (%39.83), cis-menton (%21.36), trans-menton (%16.64), doğal örneğin majör bileşenleri ise pulegon (%62.42), neoizomentol (%5.93) ve cis-pulegon oksit (%5.47) olarak tespit edilmiştir. LC-MS/MS sonuçlarına göre türün kültür ve doğal örneklerinde kinik asit (sırasıyla, 25.841, 15.694 mg analit g-1 ekstre), rosmarinik asit (6.804, 25.523) ve asasetin (6.115, 10.764) majör bileşenler olarak tespit edilmiştir. Ayrıca kültür örneğinde hesperidin (5.725) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Enzim aktivitesi sonuçlarına göre türün kültür ve doğal örneklerinin orta düzeyde bütirilkolinesteraz enzim inhibisyon aktivitesi (sırasıyla, % inhibisyon: 45.14±1.40; 43.57±0.73) gösterdiği belirlenmiştir. Üreaz enzim inhibisyon aktivitesinde ise kültür örneğinin orta düzeyde aktvite gösterdiği (% inhibisyon: 43.64±0.39) fakat doğal örneğin aktivite göstermediği, ayrıca kültür örneğinin yüksek antihipertansif (% inhibisyon: 81.6±1.19) aktivite gösterdiği belirlenmiştir. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde türün kültür örneğinin doğal örneğe kıyasla yüksek antioksidan, bütürilkolinesteraz, üreaz ve antihipertansif aktivite gösterdiği belirlenmiştir.