Nomînal morfolojiya kurmanciya herêma torê

Abstract

İnsanoğlunun konuştuğu dil beş temel esas üzerine kuruludur (sesbilgisi, sesbilim, biçimbilim, sözdizim ve anlambilim). Biçimbilim de bu temel unsurlardan biridir. Biçimbilime göz attığımız zaman, anlıyoruz ki iki unsurdan oluşmaktadır: adsıl biçimbilim ve eylemcil biçimbilim. Her ne kadar batılı araştırmacılar Kurmanci Kürtçesi üzerine araştırma yapmışlarsa, bir o kadar da Kürt dilbilimciler de kendi dilleri üzerine çalışma ve araştırmalar yapmışlardır. Bu tez de özellikle Tori Bölgesinin adsıl biçimbilimi üzerine tahlil ve tespitler yapmayı amaçlamaktadır. Bununla beraber, gerekli olduğu takdirde de zaman zaman Tori Lehçesi ile ölçünlü lehçe arasında karşılaştırmalar yapacaktır. Birinci bölüm teorik bilgiler ile başlar; ve ardından Tori Bölgesi üzerine tarih, din ve coğrafyaya dair artalan bilgisi verir. Buna ek olarak, günlük yaşama ait örf ve adet, ve ekonomi gibi konuların yanı sıra toplumdilbilime ait bilgiler de mevcuttur. İkinci bölümde, sözlüksel ve dilbilgisel sözcük türleri olarak dilbilgisel ulam ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde, adsıl öğeler bölüm ve altbölümleri ile analiz edilmektedirler. Dördüncü bölümde ise hangi yapıların özegeçişliliğe ait olup olmadığına karar vermek üzere durum biçimbilimi araştırılmıştır. Her bölümde Tori Kurmancisinin (TK) ayırt edici özellikleri etraflıca tahlil edilmiştir. Sonuç olarak, TK'nin günlük yaşamda oldukça güçlü olduğuna kanaat getiriyoruz. Bu lehçe konuşmacılarıyla beraber yaşamaktadır. Üstelik, her ne kadar söz konusu lehçe, ölçünlü ve komşu lehçelerden farklı ise de zaman zaman bu farklılık bu sınırın da ötesine geçip her konuşmacıya göre de farklılık arz etmektedir. Bir başka deyişle, aynı konuşmacı adsıl biçimbilimi bazen doğru bir şekilde kullanırken, bazen de yanlış kullanmaktadır.

The human language is based on five basic principles (phonetics, phonology, morphology, syntax and semantics). Morphology is also one of these basic elements. When we look at morphology, we understand that it consists of two elements: the nominal morphology and verbal morphology. Not only western researchers have done researches on Kurmanji Kurdish, but also Kurdish linguists have studied their own native language as well. This thesis aims to make analyzes and determinations on the morphology of the Tori region in particular. However, from time to time, if necessary, it will make comparisons between the Tori dialect and the standard dialect. The first chapter begins with theoretical information; and then on the Tori Region, it gives background information of history, religion and geography. In addition to this, there is information on daily life such as customs and economy as well as information on sociolinguistics. The second chapter deals with lexical and grammatical word classes as parts of grammatical categories. In the third chapter, nominal morphemes are analyzed by parts and sub-parts. In the fourth chapter, the case morphology has been searched to decide which constructions belong to grammatical ergativity. In each chapter, the characteristics of Tori Kurmanji (TK) have been extensively analyzed. The properties of TK have been investigated in detail. As a result, we conclude that TK is very powerful in daily life. This dialect lives with its speakers. Moreover, although the dialect is different from the standard and neighboring dialects, sometimes this difference goes beyond this limit and differs according to each speaker. In other words, the same speaker sometimes uses nominal morphology correctly whereas sometimes incorrectly.