1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Şırnaklı Kıbrıs Gazileri

Abstract

Kıbrıs Adası, jeopolitik konumu sebebiyle her daim stratejik bir öneme haizdir. Bu yüzden tarih boyunca egemenlik yarışına sahne olmuştur. 1571'den 1878 yılına kadar Osmanlı hâkimiyetinde kalan adanın idaresi, 1878'de geçici olarak İngiltere'ye bırakılmıştır. İngilizlerin patronajlığında Rumlar ada yönetiminde etkin hale gelmişlerdir. Bunu tarihi fırsat olarak gören Rumlar, Enosis düşüncesiyle kurdukları EOKA gibi örgütlerin öncülüğünde adadaki Türklere baskı ve katliamlar yaptılar. Baskılara karşı Türkler de meşru savunma şuuruyla Türk Mukavemet Teşkilatı gibi örgütler kurdu. Adadaki İngiliz yönetimi 1960'da Türkiye, Yunanistan ve İngiltere'nin öncülüğünde Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sona ermiştir. Ancak bu yeni cumhuriyetin ömrü, Rumların tavırlarından ötürü kısa olmuştur. 1963-1967 yılları arasında; Tahtakale, Kanlı Noel, Boğaziçi ve Geçitkale olaylarıyla Türklere saldırıların yoğun olduğu bir süreç olmuştur. Kıbrıs'ta 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan destekli ve Enosis'in gerçekleşmesi için büyük adım olarak yorumlanan darbe yaşandı. Türkiye, Garanti Antlaşması ile elde ettiği müdahale yetkisine dayanarak Kıbrıs Adası'na 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri öncülüğünde Barış Harekâtı düzenlemiştir. Çalışmada, Kıbrıs Barış Harekâtı'na giden süreç ve harekâtta yer alan 22 Şırnaklı gazinin anlatımlarına yer verilmiştir. Gazilerin vermiş oldukları bilgiler ışığında harekâtı yeniden değerlendirmek, gazilerin yaşadığı deneyimler, tanıklıkları aracılığı ile harekâtın bilinmeyen yönleri aydınlatılmaktadır. Sözlü tarih metodunun kullanıldığı bu çalışma ile harekâtın ayrıntıları, psikolojik etkileri ve adada yaşanan gelişmelere değinilecektir. Belge analiz tekniği yöntemi ile olay bizzat tanıkların gözüyle tartışılmıştır. Bu amaçla çalışma hazırlanırken akademik kaynaklar, İslam ansiklopedisi, meclis tutanakları, arşiv belgeleri, yerel ve ulusal gazetelerden istifade edilmiştir.The Island of Cyprus, has always had a strategic importance with its geopolitical location. That's why, it has competed for dominance throughout history. The island which remained under the dominance of Ottoman Empire from 1571 to 1878, was left temporarily to the willpower of England in 1878. Under the British patronage, Greeks have become active in the management of the island. Greeks, under the leadership of organizations such as EOKA, which they founded with the idea of ENOSIS, has seen this as an historical opportunity, oppressed and massacred the Turks on the island. Against the oppression, the Turks has established organizations such as the Turkish Resistance Organization with the awareness of legitimate defense. The British rule in the island ended in 1960 with the establishment of the Republic of Cyprus under the leadership of Türkiye, Greece and England. However, the life of this Republic, was short due to the attitudes of the Greeks. Between the years 1963-1967; it was a period in which attacks on Turks were intense with the Tahtakale, Kanlı Noel, Boğaziçi and Geçitkale incidents. There was a coup in Cyprus on July 15, 1974, which was supported by Greece and was interpreted as a big step towards the realization of ENOSIS. Based on the intervention authority which was obtained by the Treaty of Guarantee, Türkiye organized a Peace Operation on the island of Cyprus on July 20, 1974, under the leadership of the Turkish Armed Forces. In the study, the narratives of 22 veterans from Şırnak who went to the Cyprus Peace Operation and took part in the process and the operation were included. Re-evaluating the operation in the light of the information provided by the veterans, and the unknown aspects of the operation are illuminated through the experiences and testimonies of the veterans. In this study, using the oral history method, the details of the operation, its psychological effects and the developments on the island will be mentioned. The incident will be discussed through the eyes of the witnesses using the document analysis technique. For this purpose, academic resources, Encyclopedia of Islam, parliamentary munites, archive documents, local and national newspapers were used while preparing the study.