KENTSEL PLANLAMADA EKONOMİK RANT POLİTİKALARI ÜZERİNE BİR DENEME: MARDİN ÖRNEĞİ

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Kentsel Planlamada Ekonomik Rant Politikaları Üzerine Bir Deneme: Mardin Örneği Medya Aydın Mardin Artuklu Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı 2019 : 142 Sayfa Günümüzde dünyanın globalleşmesiyle birlikte dünya genelinde kültür turizmine ilgi artmıştır. Bu bağlamda kültür turizminde önemli bir potansiyele sahip tarihi Mardin kentine yurt içi ve yurt dışında ilgi artmaya başlamıştır. 2000 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası adaylığı süreciyle gündemde olan kent, televizyon dizilerinde reklam edilmeye başlanmış ve medyada "çok dillilik", "birçok kültürün kardeşçe yaşadığı", "ezan ve çan sesinin birlikte yükseldiği" söylemleri ile "Türkiye kültürel mozaiği"nin önemli bir parçası imajıyla tanıtılmıştır. Bu doğrultuda ilgililerin dikkatini çeken kentte destekler artmış olup 2000 yılı sonrası ekonomik çıkmazda olan kent için turizm bir kurtuluş kapısı olarak, görülmüş ve turizm odaklı çalışmalar yapılmıştır. Sorun şu ki gelen turistin gezme güzergahı günümüzde ana arter konumundaki 1. Caddenin ötesine pek geçememiştir. Organik sokak dokusundan oluşan kentte, 1. Cadde; 1915 yılında Alman askerlerinin birçok yapıyı yıkması ve traşlaması ile oluşmuştur. Bunun sonucu bir Ortaçağ kenti görümündeki Mardin kenti, motorlu araç trafiğine açılmış ve tarihi doku bu süreçlerden sonra özellikle 1950-1990 yılları arasında, kentte yapılan betonarme yapılarla değişmiştir. Bu durum sonucunda tarihte geniş çarşılarıyla, ticari ilişki ağlarında önemli bir noktadaki kente, yeni yerleşim bölgelerinin de oluşumuyla bir merkez kayması görülmüş ve oluşan mekansal rant ile kentte bir sosyal adaletsizlik durumu baş göstermiştir. Bu tezin amaçlarından biri son yüzyılda ekonomik çıkmazda olan kentte 2000 yılından sonra UNESCO-turizm odaklı yapılan çalışmaları derlemek ve bu bağlamda kentin son yüzyıldaki IX sosyo-ekonomik dinamiklerine değinmektir. Tezin bir diğer amacı ise kentin bugünkü süreçlerini ve sorunlarını daha iyi okuyabilmek adına 2000 yılı öncesi ticari ilişki ağlarına ve XX. yüzyıldaki değişimine değinmektir. Bu kapsamda bu tez, giriş ve sonuç bölümleri dışında iki bölümden oluşmaktadır. İkinci bölümde, Mardin çarşılarının tarihi, sit alanları dışında gelişen alanlar, XX. yüzyılda değişen kent dokusundaki gelişmeler ve aksaklıklar aktarılmıştır. Tezin üçüncü bölümünde kurumlar tarafından önerilen ve uygulanan planlar ve bunların medyadaki yansımaları aktarılmıştır. Bu bölümde değişen turizm dinamikleri ile konjonktürel yapının yarattığı rant ekonomisini yorumlayabilmek adına sit alanlarındaki yapı sahipleri ile yapılan görüşmelere de yer verilmiştir. Sonuç bölümünde ise projelerin hem fiziki hem de sosyal bağlamda kent ölçeğinde yarattığı sorunsallar Guy Debord’dan yararlanılarak kent ölçeğinde değerlendirilmiştir