TÎPOLOJIYA LEHENGÊ KURD LI ÇARÇOVEYA NÊRÎNÊN JOSEPH CAMPBELL -Bi Mînakên Rustemê Zal Û Memê Alan-

Abstract

Di vê xebatê de, li ser bingeha nêrînên Joseph Campbell ên derbarê leheng du lehengên nav vegotinên kurdî –Rustemê Zal û Memê Alan– hatine analîzkirin. Teoriya Campbell a bi navê monomît û formulasyona wî ya bi navê rêwîtiya leheng li gel hevdeh qonaxên wê hatine ravekirin û bi her du mînakên navborî ve hatine sepandin. Ji bilî teoriya monomîtê, ku bingeha vê xebatê ye, teoriya Otto Rank a ku wek mîta jidayîkbûna leheng tê zanîn, û teoriya lehengê kevneşopiyê ya Lord Raglan jî bi gelemperî hatine danasîn. Her wiha leheng wek arketîp hatiye nirxandin û arketîpên sereke ên têkildarî serpêhatiya leheng hatine şîrovekirin. Babeta ku leheng bi têkiliya li gel têgeha arketîp dinirxîne bi referansên C. G. Jung û Joseph Campbell di vê xebatê de cih digire. Ev xebat ji berawirdkirina nêzikbûnên teorîk bêtir, pêşekiyê dide pênasekirina wan û bi rêya avakirina peywendeke navbera teorî û mînakên xwemalî tîpolojiya lehengê kurd rayêdixîne pêş çavan.

Bu çalışmada, Joseph Campbell’in kahramana dair fikirleri esas alınarak kürt anlatılarında yer alan iki kahramanın –Rustemê Zal û Memê Alan– analizi yapılmaktadır. Campbell’in monomît olarak bilinen teorisi ve kahramanın yolculuğu şeklinde formülize ettiği tespitleri yolculuğun başlıca onyedi duraktan oluşan izleği ile birlikte ele alınmakta ve sözkonusu iki kahraman örneğine uygulanmaktadır. Monomit teorisinin yanısıra, Otto Rank’ın kahraman’ın doğuş miti ile Lord Raglan’ın geleneğin kahramanı teorilerinden genel olarak söz edilmektedir. Bunun birlikte, kahraman kavramı bir arketip olarak da irdelenmekte ve kahramanın serüveniyle ilintili başlıca arketipler ele alınmaktadır. Kahramanın arketip kavramıyla ilişkili olarak irdelendiği bölüm C. G. Jung ve Joseph Campbell’dan alınan referanslar ile birlikte sunulmaktadır. Bu çalışma teorik yaklaşımları karşılaştırma tutumundan ziyade, önceliği bahsi geçen fikirleri tanıtmaya vermekte ve teori ile özgün örnekler arasında ortak bir bağlam kurup kürt kahramı tipolojisini gözler önüne sermektedir.

In this study, on the ground of Joseph Campbell’s ideas about the hero conception, two heroes from Kurdish narration –Rustemê Zal and Memê Alan– were analysed. Campbell’s hero theory which is known as monomyth, and his notable formulation called hero’s journey, together with its seventeen stages, were revealed and applied to the samples of both heroes. Along with Campbell’s monomyth theory, Otto Rank’s hero theory called the myth of the birth of hero, and Lord Raglan’s the hero of tradition were introduced in general. Additionally, the conception of hero was discussed as an archetype, and basic archetypes which are in relation with the hero conception were addressed. In the section which the hero conception was dealt together with archetypes, the ideas of C. G. Jung and Joseph Campbell were taken as main references. The study gave a priority to the description of theoretical approaches mentioned above, rather than comparing them, and through building a correlation between the theory and local examples it depicted the typology of kurdish hero.