TÜRKİYE’DEKİ ERİGERON L. (ŞİFAOTU) CİNSİ ÜZERİNE BİR DERLEME

Abstract

Erigeron L. (Asteraceae-Papatyagiller) cinsi 400’den fazla tür içermekte ve başlıca Kuzey Amerika olmak üzere Kuzey Yarımküre’de yaygın olarak yayılış göstermektedir. Türkiye Florası’ nda ise 7 tür ve 4 alttür ile 11 takson (3’ü endemik) (E. acris subsp. acris L., E. acris subsp. pycnotrichus (Vierh.) Grierson, E. annuus (L.) Pers., E. atticus Vill., E. caucasicus subsp. caucasicus Steven, E. caucasicus subsp. venustus (Botsch.) Grierson, E. cilicicus Boiss. ex Vierh., E. daënensis Vierh., E. olympicus Schott & Kotschy, E. uniflorus L., E. zederbaueri Vierh.) doğal olarak yayılış göstermektedir. Türkçe bilimsel adı “şifaotu” olan cinsin ismi Erigeron Yunanca’dan türetilmiştir (Eri: early, erken; Geron:old man, yaşlı adam). Bitkiye bu isim çiçeklenmeden az sonra bitkinin meyvelerinde beyaz tüylerin görünmesi nedeniyle verilmiştir. Erigeron taksonları tek yıllık, iki yıllık ve çok yıllıktırlar. Genellikle taksonlar çok iyi dallanmış dik gövdeye, morumsu-beyaz veya kırmızımsı-beyaz renkli dilsi ve sarı renkli tüpsü çiçeklere sahiptirler. Kuru, dağlık araziler, dere kenarları ve otlaklar taksonların habitatlarını oluşturmaktadır. Çok sayıda Erigeron taksonu biyolojik olarak terpenoitler bakımından zengin uçucu yağlara sahiptirler. Yapılan araştırmalar sonucu bu uçucu yağların antibakteriyal, antifungal ve genotoksik özellikleri tespit edilmiştir. Erigeron taksonlarının başlıca içeriklerinin monoterpenler, seskiterpenler, polyasetilenik içerikler, diterpenoitler ve biyoaktif piron türevleri olduğu son yapılan çalışmalar ile tespit edilmiştir. Erigeron taksonları geleneksel tıpta tedavi edici olarak, hazımsızlık, bağırsak iltihabı, epidemik sarılık, idrarda kan görülmesi (Hematüri), ishal gibi hastalıklara karşı kullanılmaktadır. Bunun yanında yine halk arasında iç kanamalarda, diş eti, burun, akciğer, mide-bağırsak, mesane, böbrek, basur kanamalarında da tedavi edici olarak bitkiden yararlanılmaktadır. Ayrıca damarları daraltıcı, iltihapları önleyici, idrar söktürücü, selülit, gut gibi birçok hastalığın tedavisinde cinsin taksonlarından faydalanılmaktadır. Bu derlemede, Erigeron üyelerinin Türkiye’de yayılış gösteren taksonlarının taksonomik özellikleri ve tıbbi açıdan da kullanımları derlenmiştir.