Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasuhi Bilmen'de Nazarî Ahlâk

Abstract

Bu tezde Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasuhi Bilmen'in nazarî ahlâk anlayışları karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. Her iki düşünürümüzün özellikle nazarî ahlâkla ilgili görüşlerinin ortaya konulması ve birbirleriyle mukayese edilmesi, modern ve klasik dönemdeki ahlâk ekolleri içerisinde yerlerini görmek ve yakın dönem Türk düşüncesinde nazarî ahlâk ile ilgili varılan noktayı ortaya koymak açısından büyük önem arz etmektedir. Tez, iki ana bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde Akseki ve Bilmen'in ahlâka dair temel konular olan ahlâkın tanımı, kısımları, konusu, gayesi ve temellendirilmesi gibi konular ele alınmıştır. Bu konular ele alınırken mukayese ve değerlendirmelere gidilerek Akseki ve Bilmen'in görüşleri kaynakları da dikkate alınarak belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise nazarî ahlâkın temel problemleri olan özgür irade, vicdan, sorumluluk, ödev anlayışı, yaptırım, faziletler ve reziletler, akıl, hak ve hukuk, tevekkül, kader, hayır ve şer gibi konular ele alınmıştır. Bu konular ahlâk felsefesi bağlamında ortaya konulmuş ve çeşitli fikir akımları ve öncülerinin görüşleri gözetilerek değerlendirilmiştir. Bununla birlikte Akseki ve Bilmen'in kendilerine ait orijinal değerlendirmeleri de tezde tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu tez, yakın dönem Türk düşüncesinde ahlâk felsefesinin gelişim, değişim ve dönüşüm sürecini Akseki ve Bilmen üzerinden ortaya koymakta ve alana yapılan katkılarını göstermeye çalışmaktadır.In this thesis, the theoretical moral understandings of Ahmet Hamdi Akseki and Ömer Nasuhi Bilmen are discussed in a comparative manner. It is of great importance to reveal the views of both of our thinkers, especially on theoretical morality, and to compare them with each other, in terms of seeing their place within the moral schools of the modern and classical periods and revealing the point reached regarding theoretical morality in recent Turkish thought. The thesis consists of two main parts. In the first section, fundamental issues related to morality, such as the definition of morality, its parts, subject, purpose, and foundation, are addressed for both Akseki and Bilmen. During the discussion of these issues, comparisons and evaluations are made to determine Akseki and Bilmen's views, considering their sources. In the second section, the basic problems of theoretical ethics, such as free will, conscience, responsibility, understanding of duty, sanction, virtues and disgraces, reason, right and law, trust, fate, good and evil, are discussed. These issues were put forward in the context of moral philosophy and evaluated by taking into account the views of various intellectual movements and pioneers. In addition, Akseki and Bilmen's original evaluations were also tried to be determined in the thesis. This thesis reveals the development, change and transformation process of moral philosophy in recent Turkish thought through Akseki and Bilmen and tries to show their contributions to the field.