XIX. yüzyıl'da Mardin Şer'iyye Sicilleri'nde kadın terekeleri, transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Şer'iyye sicilleri Osmanlı sosyal tarihi araştırmalarında özgün bilgiler içermesi yönüyle önemli arşiv kaynaklarından biridir. Siciller içerisinde bulunan tereke kayıtları ise vefat eden kişinin geride bıraktığı mal, mülk, eşyanın değerinin belirlenmesi ve varisler arasında taksim edilmesi ile ilgili bilgiler içerir. Bu çalışmada XIX. Yüzyıl Mardin Şer'iyye Sicilleri içerisinden 1221-1317 tarihlerini kapsayan 14 defterde bulunan 23 kadın terekesindeki veriler esas alınarak Mardin'de dönemin kadınlarının sosyoekonomik konumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. İlk olarak Osmanlı hukuku, mahkemeler ve kadılık makamı ile ilgili bilgilendirmeler yapılmıştır. Ardından şer'iye sicilleri ve sicillerin içerisinde bulunan tereke kayıtlarının öneminden bahsedilmiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Osmanlı'da kadının sosyal hayattaki konumu ve kadınların giyim-kuşam kültürü ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Devamında ise kadının aile içindeki hakları ve konumuna değinilmiştir. İkinci bölümde ilk olarak terekelerin anlatım özellikleri ve tereke sahipleri ile ilgili bilgiler verilmiş, ardından yetim kalan çocukların ve mallarının korunması ile ilgili yapılan uygulamalar değerlendirilmiştir. Daha sonra XIX. Yüzyıl'a ait kadın tereke kayıtlarında miras olarak bırakılan menkul ve gayrimenkul mallar, ev ve mutfak eşyaları, giyim-kuşam, ziynet eşyaları gibi maddi kültür unsurları hakkında değerlendirmeler yapılarak Mardin kadınının gündelik yaşantısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kadınların servetleri, nakitleri, borç ve alacakları, para ve altın gibi iktisadi bilgiler de yine terekelerdeki veriler ışığında değerlendirilmiştir. Üçüncü bölüm ise yirmi Müslim üç gayrimüslim kadın olmak üzere toplam 23 tereke kaydının transkripsiyonundan oluşmaktadır.

Shaira Records which include original informations for Ottoman Social History research are one of the most important archive sources. Heritage Records which are a part of Shaira Records contain informations about the valuation of the property left behind by the deceased person and the distribution of the property among the heirs. This study reveals the socio-economic status of women in Mardin. In this study, from the 19th century Mardin Shaira Records, the heritage data of 23 women in the 14 notebooks covering the dates 1221-1317 is used. First of all, there are some informations about the Ottoman Law, courts and Muslim Judges. Afterwards, there are some explanations about Shaira Records, Heritage Records and their importance. This study consists of 3 parts. In the first part, there are explanations about women's clothing culture and women's position in social life in Ottoman Empire. Inaddition, there are some informations about rights and position of women in family. The second part of study starts with properties of heritages and informations about in heritors. After that, practices about protection of orphans and their property is evaluated. Then, daily life of Mardin women is revealed with the help of heritage records belong to 19th century. Material and cultural elements such as estate and real estate goods, household and kitchen utensils, clothing and jewelry are investigated. Women's economic informations such as wealth, cash, debts, receivables, money and gold are evaluated in the light of data of heritage records. The third part consists of a transcription of 23 heritage records, 20 muslim and 3 non-muslim women.