Cîhangîrnameya Goranî (Tekst-Vekolîn)

Abstract

Edebiyat sözlü olarak başlar ve zamanla sözlü edebiyatın ürünleri yazıya aktarılır. Bu sözlü edebiyatın ürünleri söz sayesinde aktarılır bu eserler ne kadar eski olursa olsun her devirde farklı bir örtüye bürünür ve yeni anlamlar yüklenilir. Dolayısıyla o devrin fikirlerini ve düşüncelerini yansıtan en önemli kaynaklar olmakla beraber o dönemin tarihine'de ayna tutmaktadırlar. Bu sözlü kültürün bir ürünü olan mitik hikayeler yeni anlamlar kazanarak, milletlerin destanlarının bir parçası haline gelirler. Destan edebiyatı mitik hikayelerin toplandığı en büyük alanlardan birisidir. Destanlar tarihsel süreç içerisinde yazıya geçen; dün, bugün ve yarın arasında köprü kuran sözlü edebiyat eserlerinden biridir. Kürtlerin altın çagını ve efsanevi tarihini anlatan Kürtçe Şahnameler bu eserlerden bir tanesidir. Bu çalışmanın amacı Kürtçe Şahnamelerin bir bölümü olan Cihangirname adlı eserin transkıripsiyonu ile birlikte bu eserin analizidir. Bu çalışmamızda Kürtçe Şahnameler de yer alan Kürtçe'nin gorani lehçesiyle ve arap alfabesi ile yazılmış olan Cihangirname adlı eserin bir versiyonu üzerinde çalıştık. Cihangirname'nin kurmanci versiyonu üzerinde akademik çalışmalar yapılmış ve sözlü versiyonunu da Rêdî Sêîd tarafından derlenmiştir, ancak gorani versiyonu üzerinde akademik bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışma Cihangirin serüvenini ve Zaloğlu Rüstem'in destanının farklı versiyonlarını tamamlanma çabasıdır. Eser gorani lehçesi ile yazıldığı için kelimelerin kurmanci anlamlarını dipnot olarak gösterdik. İlk önce Eserin transkıripsiyonunda kullanılacak olan alfabeyi tanımladık. Cihangirname bir destan olduğu için kahramanlar destanın ana unsurudur ve kahraman vatanını ve halkını olağanüstü güçlere ve düşmanlara karşı korumak için her zaman hazırdır. Zaloğlu Rüstem kürt destanlarının en ünlü kahramınıdır, onun kürt kültüründeki yerini ve rolünü belirlemek için onun yaşam serüvenini iyi anlamamız gerekir. Cihangirname'nin gorani versiyonun da yaşamı ve serüveni ile kahraman olarak öne çıkan karakter Rustem'in oğlu olan Cihangirdir ama Rustem'de serüveni ile destanın ana kahramanıdır. Bu çalışmamızda Cihangirname eseri bir destan olduğu için, ilk bölümde destanın terminolojisi, destanın nasıl ortaya çıktığı, destanın görev ve fonksiyonlarının neler olduğunu vb. açıkladık. İkinci bölümde kürt destan edebiyatını ve Kürtçe Şahnamelerin öneminden bahsettik. Cihangirname eserini içerik ve şekilsel olarak değerlendirdik. Üçüncü bölümde transkıripsiyonun kurallarına göre transkıripsiyonda kullanılacak alfabeyi tanımladık ve metnin transkıripsiyonuna yer verdik. Cihangirname eseri genel hatları ile ne kadar kurmanci versiyonuna benzesede destan detaylarında kurmanci versiyonundan farklı olduğu sonucuna vardık. Karakter, yer ve mekan bakımından ortak noktalara sahip olmakla beraber olayların oluş şekli açısından farklılıklar bulunmaktadır. Cihangirname'nin gorani versiyonun kendine has özelliklere sahip olduğundan özgün bir eserdir.Literature begins verbally, and works of oral literature eventually become written. Oral literature works are passed down through word of mouth; no matter how old these narratives are, they are given a new coat in each generation, and new meanings are added to them. As a result, literary works are the most essential resource for that period's beliefs and ideas, and they help to clarify its history. Mythical narratives are one type of oral culture production that evolves over time and becomes part of national epics. Handwritten literature is, without a question, the most extensive repository of mythical storytelling. Handwriting is an example of oral literature that has been translated into writing over time, serving as a link between the past, present, and future. Kurdish dramas are one of the works that discuss the Kurds' golden age. This study aims to transcribe and analyze the Cihanghirnameh work, part of the Kurdish Şahnames. In this study, we are working on a version of the Kurdish Şahname, called Cihangirnameh, written in Gorani dialect and Arabic characters. Until recently, academic work has been done on the Kurdish translation, and Redi Said has recorded the oral version, but there has been no scholarly work on the Gorani version.This work attempts to complete the story of Jehangir and the various versions of Rustem Zal's epic. Because the text is in Goran dialect, we extracted the meanings of the words in Kurmanji and included them as footnotes.We began by defining the transcription alphabet. While the text of Cihanghirnama is an epic, the hero is the epic's pillar, and he is constantly ready to defend his home and people and fight his adversaries. Rustem Zal is the most well-known Kurdish epic hero, and understanding his experience is essential for determining his role and place in Kurdish culture. In the Gorani Chronicle, Rustem's son Cihangir stands out as a hero for his life and experiences, but Rustem is also the hero of this epic for his own experiences. The first part of this project focused on the terminology of the epic, explaining how the manual came about, what its duties and functions are, etc. In the second part, we talked about Kurdish handwritten literature and how important Kurdish names are. He looked at the text of the Journal from the point of view of its content and appearance. In the third part, according to the transcription rules and regulations, we defined the transcription alphabet. We have included the transcription of the text. As a result, we came to the conclusion that although the text of Cîhangîrname is similar to the Kurdish version in general terms, we found that the details of the handbook are different from the Kurdish version. In terms of character, place and space, they have common points, but there are differences in the occurrence of events, and the Gorani Map has its own characteristics and is an original work.