TELAFÛZKIRINA BÊDENGÊN NÊZÎ HEV BI SAYA ZÛGOTINOKAN LI CEM ZAROKÊN PÊŞDIBISTANÊ

Abstract

Zûgotinok ew cure gotinên qalib in ku exleb ji hêla zarokan ve di lîstokên gelêrî û lîstokên cuda cuda de ji bo geĢedan û gerîna zimên tên bikaranîn. Zarok, bi saya zûgotinokan gelek hêmanên zimên bi hev re bi kar tînin. Her wiha zûgotinok di edebîyata zarokan de xwedî cihekî girîng in. Di perwerde û hînkirina Kurdî de kartêkê lê zêde dikin. Bi saya zûgotinokan zarok hînî hînbûnê dibin. Zûgotinok ew berhem in ku li gorî geĢedana ziman û temenê zarokan in, zarok li gel Ģabûnê perwerde jî dibin. Anku zûgotinok ew keresteya tabiî ye ku zarok ji bo ku qabilîyeta zimanê xwe pêĢ bixin ew hilberandine Di gramera kurmancî de 23 herfên (deng) bêdeng (dengdar/consonants) hene ku jê hin deng gelekî nêzingî hev in. Ev nêzikatî carina li gorî cihê derketina deng e, carina li gorî asta derketinê, carina li gorî asta domdarîyê wan e û carina jî li gorî her sê taybetîyan e. Aheng di zûgotinokan de bi saya dengên nêzî hev pêk tê. Di zûgotinokên kurdî de gelek caran hebûna qafîyeyê ahengê temam dike. Ev xebat xwedîyê wê tezê ye ku dibêje zarokên di qonaxa pêĢdibistanê de bi saya zûgotinokan dikarin dengên bêdeng ên nêzikî hev ji hev cuda bikin û bi awayekî durist dengan bilêvînin. Gerdûna vê xebatê ji zûgotinok û geĢedana zimên pêk tê, binegerdûna wê jî ji bêdengên nêzî hev û ji hin zûgotinokan (di nava xwe de bêdengên nêzî hev dihewînin) pêk tê.

Tekerlemeler genellikle çocuklar tarafından geleneksel ya çeĢitli oyunlarda kullanılan söz kalıpları olmakla beraber dil geliĢimi için de önemli bir etkendir. Tekerlemelerle çocuklar dilin pek çok unsurunu bir arada kullanır. Tekerlemeler çocuk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Kürtçe‟nin eğitim ve öğreniminde katkı sağlar. Tekerlemelerle çocuklar öğrenmeyi öğrenir. Tekerlemeler çocuğun dil geliĢimi ve yaĢına uygun eserlerdir, çocuklar eğlenmenin yanı sıra öğreniyor da. Yani tekerleme, çocukların dil yeteneğini geliĢtirebilmesi için üretilen doğal unsurlardır. Kurmancî gramerinde 23 sessiz harf vardır ve sesin çıkıĢ noktası, sesin çıkıĢ derecesi ve sesin süreklilik derecesine göre de biribirine yakın olan sessiz harfler vardır. Tekerlemelerde ise aheng birbirine yakın sesler sayesinde oluĢur. Kürtçe tekerlemelerde kafiyenin varlığı genel olarak ahengi tamamlar. Bu çalıĢma, okul öncesi çocukların tekerlemeler sayesinde birbirine yakın sessiz harfleri ayırt edebilecekleri ve engelsiz bir Ģekilde o sesleri çıkarabilecekleri tezini savunmaktadır. Bu çalıĢmanın evrenini tekerleme ve dil geliĢimi; örneklemini ise birbirine yakın sessiz harfler ve bu harfleri barındıran tekerlemeler oluĢturmaktadır.