Yerel ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin derin ekime uygunluk bakımından karakterizasyonu

Abstract

Yerel ekmeklik buğday çeşitlerinin derin ekime uygunluk bakımından karakterizasyonunun amaçlandığı bu çalışma 2019-20 sezonunda Mardin ekolojik koşullarında Augmented deneme deseninde dizayn edilen deneme ile Killi-Tınlı toprak sınıfına giren deneme alanı toprağında yürütülmüştür. Yapılan çalışmada, yerel buğday genotiplerinin koleoptil uzunluğu 7.5 cm ile 12 cm arasında değişirken ortalama değer 9.5 cm olarak tespit edilmiş, standart olarak kullanılan ıslah çeşitlere ait koleoptil uzunluğu 5.5 cm ile 8.5 arasında değişmiş ortalama değer 7.3 cm olarak kaydedilmiştir. Çalışmadan elde edilen verilere göre koleoptil uzunluğu ile 3. Hafta sonunda 15 cm derinlik uygulamasındaki çıkış oranı arasında istatistiki olarak önemli ilişki (R2=0.16; P < 0.01) tespit edilmiştir. Ekim derinliği arttıkça toprak yüzeyine çıkan bitki sayısında bir azalma görülürken, yerel çeşitlerde 15 cm ekim derinliğinde çıkış oranı % 78.1 olarak kaydedilmiş, standart olarak kullanılan ıslah çeşitlerinde çıkış oranı % 51.9 olarak tespit edilmiştir. Tane verimi bakımından 5 cm ve 10 cm ekim derinliklerinde standart ıslah çeşitleri yerel çeşitlere bariz bir üstünlük sağlarken, 15 cm derinlik uygulamasında yerel çeşitlerin ortalama tane verimi 130 gr /parsel, standart çeşitlerde ise 83.5 gr / parsel olarak tespit edilmiştir. Benzer sonuçlar biyolik verim içinde tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, yerel buğday çeşitlerinin derine ekim uygulamasına daha elverişli özellikler taşıdığı, bu yerel kaynaklardaki bitki boyu ve koleoptil uzunluğunu idare eden farklı allellerin (Rht generi) tespit edilerek derin ekime uygun ıslah çeşitlerinin geliştirilmesinde yararlanılabilecek geniş bir varyasyona sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu özelliklere sahip yerel kaynakların ıslah programlarında amaca uygun genotipler geliştirilmesinde kullanılabileceği önerilmiştir.This study was conducted in 2019-20 season under rainfall condition of Mardin to characterize bread wheat landraces reagrding to emergence in deep sowing conditions. Coleoptile length were ranged between 7.5 cm – 12 cm for landraces (mean 9.5 cm) and 5.5 cm – 8.5 cm for standart varieties (mean 7.3 cm). Coleoptil lenght associated with emergence rate of 21. day (r2=0.16; P < 0.01). Genotypes with long coleoptile emerged fastest with more number of plants compare to standart varieties. The number of emerged plants decreased in in deep sowing condition. Emerged rate of plants under 15 cm was 78.1 % for landraces and 51.9 % for standart varieties. Mean grain yield of standart varieties under normal sowing level (5 cm and 10 cm) was more then landraces but under deep sowing (15 cm) grain yield of landraces was 130 gr/plot and standart cultivars had 83.5 gr / plot. Similar results obtained for biomass weight. The results of this study indicate that landraces has large variation for plant height and coleoptile lenght and desirable traits for deep sowing. Different Rht genes in landraces which represented plant height and coleoptile lenght should be determined to improve suitable varieties for deep sowing conditions. We suggest that landraces can be used in wheat breeding programs as genitor to create large variation for coleoptile traits.