Zâhid B. Muhammed'in Kitâb-ı Şem'î ve Sürûrî 'alâ Dîvân-ı Hâfız Adlı Eseri: İnceleme-Metin (176a-201a Vr.)

Abstract

Kur'ân'ı ve diğer dinî eserleri, tam ve doğru anlamak için yazılan metinler, şerh geleneğinin ilk örnekleri kabul edilir. Tarih boyunca bir taraftan dinî ve ilmî şerhler, diğer taraftan edebî şerhler yazılmıştır. Edebiyatımızda özellikle edebî şerhlerde Fars edebiyatı ve temsilcilerinin etkisi dikkat çekicidir. Altı asırlık Osmanlı Devleti Döneminde Türk edebiyatı birçok İranlı şairden etkilenmiştir. Etkilenilen bu şairlerin başında ise Hâfız-ı Şîrâzî gelmektedir. Bu yoğun ilgiden dolayıdır ki Hâfız Dîvânı'na başta Sürûrî, Şem'î, Sûdî ve Konevî gibi birçok şârih tarafından şerhler yapılmıştır. Hakkında çalışma yapılan bu eser, Sürûrî ve Şem'î'nin 'Şerh-i Dîvân-ı Hâfız' adlı eserlerinin bir araya getirildiği bir eserdir. Çalışmamız Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3962 numarada kayıtlı olan ve Zâhid b. Muhâmmed tarafından 'Kitâb-ı Şem'î ve Sürûrî 'alâ Dîvân-ı Hâfız' ismiyle yazılan bu eserin (176a-201a) arası varaklarının transkribe edilip incelemesinden oluşmuştur. Giriş kısmunda şerh ve şerh usullerinden bahsedildikten sonra çalışma üç ana bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde Hâfız'ın hayatı, dîvânı hakkında bilgiler verilmiştir. Sonrasında dîvânın Türkçe, Farsça, Arapça şerhleri ile Anadolu sahasında yazılan şerhler tanıtılmıştır. İkinci kısımda Zâhid b. Muhâmmed'in hayatı, eserin tertip yöntemi belirlenmiş. Çalışılan kısımda geçen ayet, hadis, Arapça ibareler; Türkçe, Farsça ve Arapça şiirler tercümeleriyle birlikte verilmiş. Sürûrî ve Şem'î'nin şerhleri tertip edilen metinle birlikte karşılaştırılmıştır. Üçüncü kısımda ise (176a-201a) varak aralığındaki metin transkripsiyonlu bir şekilde verilmiştir. Şerhi derleyen kişi olan Zâhid b. Muhammed hakkında elimizdeçok fazla bilgi bulunmamaktadır. Mürettiple ilgili bilgiler eserin dua ve sebebi tertip bölümünde geçen ibarelerdir. Bu ibareler arasında eserin derlendiği tarih olan 'Hicri-1005 Şaban' ve mürettibin ismi yer almaktadır. Netice olarak Zâhid b. Muhâmmed'in mürettibi olduğu metnin belirlenen aralıklar arasındaki kısmının incelenmesi ve tertip metodlarını tespit etmek asıl amaçtır. Anahtar Kelimeler: Zâhid b. Muhammed, Sürûrî, Şem'î, Hâfız, Şerh, Dîvân edebiyatı.

Texts written to fully and accurately understand the Quran and other religious works are considered the first examples of the commentary tradition. Throughout history, religious and scientific commentaries have been written on the one hand, and literary commentaries on the other. The influence of Persian literature and its representatives in our literature, especially in literary commentaries, is remarkable. During the six-century Ottoman Empire Period, Turkish literature was influenced by many Iranian poets. Hâfiz-i Şîrâzî comes first among these poets who were influenced by him. Due to this intense interest, commentaries were made on the Hâfiz's Diwan by many commentators such as Sürûrî, Şem'î, Sûdî and Konevî. This work, which has been studied about, is a work in which the works of Sürûrî and Şem'î called 'Şerh-i Diwan-i Hafiz' are brought together. Our study consists of transcribing and examining the pages (176a-201a) of this work, which is registered in Suleymaniye Library Nuruosmaniye number 3962 and written by Zahid b. Muhammad under the name 'Kitâb-i Şem'i ve Sururi 'ala Diwan-i Hafiz'. After mentioning annotation and annotation procedures in the introduction, the study is divided into three main sections. In the first chapter, information about Hafiz's life and divan is given. Afterwards, the Turkish, Persian and Arabic commentaries of the divan and the commentaries written in the Anatolian field are introduced. In the second part, the life of Zahid b. Muhammad and the method of organization of the work are determined. Verses, hadiths, Arabic phrases in the studied section; Turkish, Persian and Arabic poems are given with their translations. The commentaries of Sürûrî and Şem'î were compared with the edited text. In the third part, the text in the folio range (176a-201a) is given in transcription. We do not have much information about Zahid b. Muhammad, the person who compiled the commentary. Information about the author is in the phrases in the prayer and sebeb-i arrangement section of the work. Among these phrases are the date of compilation of the work, 'Hijri-1005 Şaban' and the name of the author. As a result, the main purpose is to examine the part of the text written by Zahid b. Muhammad between the specified intervals and to determine the composition methods. Key Words: Zahid b. Muhammad, Sururi, Şem'i, Hafiz, Commentary, Diwan literature.