Analîza Mamikên Kurdî ji Hêla Hunera Helbestê ve

Abstract

Di vê têzê de ji hêla teşeyê ve li ser hêmanên ahengê yên weke wezna kîteyî, rêzbendî, serwa, rawestek, pirs û bersivdayîn, formelên destpêk û dawiya mamikên kurdî lêkolîn hatiye kirin. Mamikên kurdî ji hêla naverokê ve jî ji aliyê hunera helbestê ve hatine vekolandin. Di xebata xwe de dema me mamik ji hêla hunera helbestê ve tehlîl kirin, me modela analîza metnê ya ku binbeşeke rêbaza vekolîna çawaniyê ye esas girt. Tevî varyantên wan bi giştî li ser şeş hezar û sî û heft (6037) mamikên kurdî, ji hêla teşe û hunera helbestê ve lêkolîn hat kirin. Mebest jê ev e ku ji aliyê avabûna xwe ve mamikên kurdî bên kategorîkirin. Her weke din ji aliyê hunera helbestê ve jî, ji aliyê metafor, metonîmî, hêma, alîterasyon, asonans, teşbîh û tezadê ve taybetiyên mamikên kurdî hatin nirxandin. Mebest jê ev bû ku mamikên kurdî ji aliyê avabûna wan ji van her du hêlan ve bên nirxandin. Tez ji destpêk, du beş û encamê pêk tê. Di destpêkê de piştî ku pênaseya mamikê hatiye kirin, nêrînên li ser pênaseya wê hatine vegotin. Di xebatên kurdî de li ser binavkirin û bikaranîna peyva mamikê nirxandinek jî hatiye kirin. Di pey re piştî mijar û sînorên xebatê, çavkaniyên ku hatine bikaranîn hatine nasandin. Paşê jî piştî rêbaza lêkolînê, giringî û amanca xebatê hatiye vegotin. Di beşa yekem de ji hêla teşeyî ve li ser formelên wan destpêk û dawiyê, li ser rêzbendî, pirs û bersivdayîn, dengsazî û serwaya mamikên kurdî nirxandinek hat kirin. Mamikên kurdî li gorî van taybetmendiyên xwe hatin kategorîkirin. Di beşa duyem de mamikên kurdî ji hêla hunera helbestê ve ji aliyê naverokê ve hat analîzkirin. Piştî analîzkirina mamikan metafor û hêmayên ku herî zêde hatine bikaranîn, bi du tabloyan hatin nîşandan. Bêjeyên sereke: Mamik, Teşe, Helbest, Avanî.In this thesis, research was conducted on the syllable, line number, rhyme, stop, question and answer, beginning and ending formulas in terms of harmonic elements of Kurdish riddles. In addition, in terms of content, Kurdish riddles were analyzed in terms of the art of poetry. While analyzing Kurdish riddles in terms of the art of poetry, we adopted the text analysis model, which is one of the qualitative research methods in our study, and analyzed the riddles in this way. A total of six thousand thirty-seven (6037) Kurdish riddles, together with their variants, were formally analyzed in terms of the art of poetry. For this purpose, we tried to classify Kurdish riddles formally in terms of their structure and formation. In addition, in terms of the art of poetry, we examined Kurdish riddles in terms of features such as metaphor, metonymy, imagery, alliteration, assonance, similitude and contrast. Our aim was to examine Kurdish riddles in terms of their structural formation from these two aspects. The thesis consists of an introduction, two main chapters and a conclusion. After the definition of riddles in the introduction, different definitions of riddles were emphasized. The naming and use of the term riddles in Kurdish sources were emphasized. After the subject and the limitations of the study, the sources utilized were listed. Afterwards, the method, importance and purpose of the study were emphasized. In the first chapter, an evaluation was made on the beginning and ending formulas, number of lines, question-answer, rhythm and rhyme types of riddles. Kurdish riddles were classified according to these characteristics. In the second part, Kurdish riddles were analyzed according to content and text in terms of the art of poetry. In addition, after the analysis of these riddles, the most commonly used metaphors and images in the riddles were shown in two separate tables. Key Words: Riddle, Form, Poetry, Structure.