Engelli Sağlık Kurulu Raporları Üzerine Nitel Bir Çalışma: Süreç, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Abstract

Bu çalışma, engelli bireyler ile yakınlarının engelli sağlık kurulu raporu başvuru ve değerlendirme süreçlerinde karşılaştıkları yapısal, yönetsel, deneyimsel, hak temelli ve kurul sonrası destek mekanizmalarına ilişkin sorunları bütüncül bir yaklaşımla analiz etmeyi amaçlamaktadır. Özellikle başvuru sürecindeki kurumsal işleyişin, bireylerin sağlık hizmetlerine ve sosyal haklara erişimini sınırlayıcı etkileri ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmiştir. Sürecin multidisipliner yapısı, bilgiye erişimde yaşanan eksiklikler ve yönlendirme mekanizmalarının yetersizliği, engelli bireylerin hizmetlere ulaşımında karşılaştıkları engellerin görünür kılınmasına katkı sağlamaktadır. Engelli sağlık kurulu raporu süreci yalnızca mevzuat temelli değil, uygulama pratikleri ve kullanıcı deneyimleri doğrultusunda çok boyutlu olarak ele alınmıştır. Araştırma, engelli bireyler ve yakınlarının sağlık sistemine dâhil olma sürecinde karşılaştıkları güçlükleri incelemekte ve kamu hizmetlerinin kapsayıcılığı ve erişilebilirliği açısından yapısal dönüşüm ihtiyacına dikkat çekmektedir. Elde edilen bulguların engelli sağlık kurulu süreçleri konusunda farkındalık oluşturması, mevcut durumu ortaya koyması, akademik literatüre katkı sunması ve politika geliştirme süreçlerine katkı sağlaması hedeflenmektedir. Araştırma, nitel yöntemler temelinde fenomenolojik desen kullanılarak yapılandırılmıştır. Kuramsal çerçeve, ilgili literatür ve mevzuat incelemesine dayanmaktadır. Katılımcılar kartopu ve amaçlı örnekleme teknikleriyle seçilmiştir. Veriler betimsel analiz yöntemiyle sistematik biçimde değerlendirilmiştir. Veri toplama sürecinde derinlemesine görüşme yöntemi kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formları iki uzman görüşü alınarak oluşturulmuştur. Veriler elde edilirken, ses kayıt cihazı, not defteri ve bilgisayar gibi araçlar kullanılmıştır. Görüşmeler etik kurallar doğrultusunda onam alınarak ve etik kurul izni ile gerçekleştirilmiştir. 20 Şubat 2025 – 01 Haziran 2025 tarihleri arasında yürütülen veri toplama sürecinde, 25 engelli birey ve yakını ile görüşme gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların yaş aralığı 24 ile 86 arasında ve tamamı 18 yaş üzerindedir. Cinsiyet dağılımı dengeli biçimde 13 kadın ve 12 erkekten oluşmaktadır. Araştırma kapsamında sekiz ana tema belirlenmiştir. Bu temalar; bilgiye erişim ve iletişim, bürokratik engeller, değerlendirme ve raporlama sorunları, randevu ve bekleme süreleri, fiziksel erişilebilirlik, psikolojik ve sosyal etkiler, izleme ve geri bildirim mekanizmaları ile katılımcı talepleri ve çözüm önerileri olmak üzere sınıflandırılmıştır. Her tema, ilgili alt başlıklarıyla birlikte detaylandırılmış ve araştırma amacına uygun biçimde tartışılmıştır. Sonuç olarak, araştırma bulguları, engelli bireylere, engelli yakınlarına, engelli sağlık kurulu işleyişine, mevzuata, sağlık hizmetlerinin işleyişine, denetim mekanizmalarına ve fiziki mekân tasarımına yönelik çözüm önerileri yedi ana başlıkta toplanmıştır. Bu öneriler sağlık kurulu işleyişinde yapısal dönüşümler için temel bir çerçeve sunmaktadır.

This study aims to analyze the structural, administrative, experiential, rights-based, and postcommittee support mechanism issues encountered by individuals with disabilities and their relatives during the application and evaluation processes for disability health committee reports using a comprehensive approach. In particular, the institutional functioning of the application process and its limiting effects on individuals' access to health services and social rights have been evaluated in detail. The multidisciplinary nature of the process, the lack of access to information, and the inadequacy of referral mechanisms contribute to making visible the barriers that individuals with disabilities encounter in accessing services. The process of obtaining a disability health board report has been approached in a multidimensional manner, based not only on legislation but also on practical applications and user experiences. The research examines the difficulties encountered by individuals with disabilities and their relatives in the process of accessing the healthcare system and highlights the need for structural transformation in terms of the inclusiveness and accessibility of public services. The findings aim to raise awareness about disability assessment board processes, reveal the current situation, contribute to academic literature, and support policy development processes. The research was structured using a phenomenological design based on qualitative methods. The theoretical framework is based on a review of relevant literature and legislation. Participants were selected using snowball and purposive sampling techniques. Data were systematically evaluated using descriptive analysis methods. The in-depth interview method was used in the data collection process. Semi-structured interview forms were created based on the opinions of two experts. Tools such as voice recorders, notebooks, and computers were used to collect data. Interviews were conducted with consent and ethical committee approval in accordance with ethical guidelines. During the data collection process conducted between February 20, 2025, and June 1, 2025, interviews were conducted with 25 individuals with disabilities and their relatives. The age range of the participants was between 24 and 86, and all were over 18 years of age. The gender distribution was balanced, consisting of 13 women and 12 men. Eight main themes were identified within the scope of the research. These themes were classified as access to information and communication, bureaucratic barriers, assessment and reporting issues, appointment and waiting times, physical accessibility, psychological and social impacts, monitoring and feedback mechanisms, and participant requests and proposed solutions. Each theme was detailed with relevant subheadings and discussed in line with the research objective. As a result, the research findings have been grouped under seven main headings, offering solutions for individuals with disabilities, their relatives, the functioning of disability health boards, legislation, the functioning of health services, oversight mechanisms, and physical space design. These recommendations provide a fundamental framework for structural transformations in the functioning of health boards.