DI EDEBIYATA KURDÎ DE NIMÛNEYEKE ADAPTASYONÊ: “NIVÎSEVAN”A KAMIRAN BEDİRXAN

Abstract

Bikaranîna têgeha adaptasyonê di çend cureyên edebiyatê de -wekî şano, çîrok, berhemên dînî…- derdikeve pêşberî mirov. Bêtir ew gel û zimanên di hewldana pêşveçûnê de ne vê pratîkê bi kar tînin. Ew jî serkeftin û pêşveçûna wî zimanê ku behrem jê hatî adaptekirin, nîşan dide. Dîroka adaptasyonê di edebiyata kurdî de kevn e. Ji Şêxê Sen’an bigire heta Leyla û Mecnûn, ji Mem û Zînê bigire heta Mewlîda Kurdî. Ligel van berhemên klasîk, di edebiyata nûjen de jî nimûneyên berhemên adaptekirî xuya dibe. Di Kovara Hawarê de Celadet Alî Bedirxan, Kamiran Bedirxan û Nûredîn Ûsif mînakên çîrokên adaptekirî dane. Adaptasyonên di edebiyata klasîk de ji Rojhilat, ên edebiyata nûjen jî ji Rojava hatine kirin. Kamiran Bedirxan jî çîrokeke Maksim Gorki adapteyî kurdî kiriye. Hevşibiyên gelek mezin hene di nava çîroka resen û ya adapte de. Heta hinek cihên wê yek bi yek werger e. Me ev hevşibî û wekhevî bi riya berawirdkirina parçeyên ji herdu çîrokan anî ber çavan. Herwiha bi peydakirina eslê çîrokê ya Gorkî jî ev teza me piştrast bû.

Adaptasyon kavramı çeşitli edebi türlerde -tiyatro, hikaye, dini eserler vb.- karşımıza çıkar. Bu uygulamayı daha çok gelişme çabası içerisinde olan halk ve diller kullanır. Bu durum, kendisinden eser adapte edilen dilin geliştiğinin göstergesidir. Adaptasyonun Kürt edebiyatındaki kullanımı eskidir. Şêxê Sen’an’dan Leyla û Mecnûn’a, Kürtçe Mewlîd’den Mem û Zîn’e. Bu klasik eserlerin yanı sıra modern edebiyatta da adaptasyon örneklerini görmekteyiz. Hawar dergisinde Celadet Alî Bedirxan, Kamiran Bedirxan ve Nûredîn Ûsif adapte edilmiş hikaye örnekleri vermişlerdir. Klasik Kürt edebiyatındaki adaptasyon örnekleri Doğu edebiyatından, Modern Kürt edebiyatındaki adaptasyon örnekleri ise Batı edebiyatından yapılmıştır. Kamiran Bedirxan da Maksim Gorki’nin bir hikayesini Kürtçe’ye adapte etmiştir. Gorki’nin hikayesi ile Bedirxan’ın hikayesi arasında büyük benzerlikler var. Hatta bazı yerleri bire bir, direkt çeviridir. Bu benzerlik ve aynılığı her iki hikayeden alınmış parçaların karşılaştırılmasıyla gözler önüne serdik. Ayrıca hikayenin aslına ulaşmamız da bu tezimizi kanıtlar niteliktedir.