Bizans İmparatorluğu Zamanında Amida (Diyarbakır) (IV.-VII. Yüzyıl)

Abstract

Bu makalede, erken Bizans döneminde Bizans ve Sasani İmparatorlukları arasında sürdürülen sınır savaşları ve Sasanilerin Amida'ya karşı gerçekleştirdikleri 359 ve 503 yılı kuşatmaları incelenerek, İmparatorluğu'nun doğuda takip ettiği sınır politikasının genel esasları tespit edilmektedir. Bizans ve Sasani İmparatorlukları arasındaki mücadelelerde, Mezopotamya'da Nisibis (Nusaybin), Anastasiopolis (Dara), Singara (Sincar), daha kuzeyde Silvan (Meyyafarikin), Theodesiopolis (Erzurum) gibi şehirlerin doğrudan sınır hattında olması hasebiyle imparatorluk için birinci dereceden önem arz ettikleri görülmektedir. Amida (Diyarbakır), Tella (Viranşehir), Resu'l Ayn (Ceylanpınar), Callinicum (Rakka) gibi yerleşim yerleri ise daha geride ikinci dereceden savunma hattı olmuşlardır. Sasani ordularının zaman zaman birinci hattı aşarak ikinci hattın en önemli şehri olan Amida'ya kadar gelmesi imparatorluk için bir alarm durumu olarak telakki edilmiş, sınırda katı önlemler alınmıştır. Roma kaynaklarında 4. yüzyılın ikinci yarısından 7. yüzyılın ortalarına kadar ki dönemde Amida vesilesiyle zikredilen olaylar, bu şehrin özellikle 363'ten sonraki dönemde askeri ve idari açıdan daha stratejik bir konum kazandığını göstermektedir

This article examines in general the border wars between the Byzantine and the Sasanid empires in the early Byzantine period and in particular the Sasanid siege of Amida in 359 and 503. By focusing on these wars, the article presents the general principles of Byzantine borderland policy on its eastern borders. In the Byzantine struggle against the Sasanids, border cities in Mesopotamia such as Nisibis(Nusaybin), Anastasiopolis (Dara), Singara (Sincar), and further to the north, Silvan (Meyyafarikin) and Theodosiopolis (Erzurum), had primary importance. Other cities in the hinterland such as Amida (Diyarbakır), Tella (Viranşehir), Resu'l Ayn (Ceylanpınar), Callinicum (Rakka) were of secondary importance. Arrival of the Sasanid army to Amid triggered an alert that required the Byzantines to take drastic measures. The Roman sources indicate that because of intensive military activity around Amid from the second half of fourth century to the middle of seventh century, the city gained a new military and administrative status as well as a new strategic value after 363