Kesme yontu taşından geleneksel yöntemlerle yığma yapılar nasıl yapılır? Bir örnek uygulama. (How to make masonry structures made of cut stone with traditional methods? A sample application)

Abstract

İnsanlar yaşadıkları yere bağlı olarak bazen mağaralarda, bazen ağaç dallarından, bazen de sazlıklardan barınaklar inşa etmeye başladılar. Ancak zamanla insanların alet yapıp kullanmaya başladıklarında, barınak ihtiyacı için yapı malzemeleri üretmeye başlandılar. Taş kesme ve yontma becerisini geliştirdikten ve taşları bir arada tutacak bağlayıcı maddeler bulduktan sonra, küçük, düzgün kesilmiş taşlardan veya toprak ve benzeri malzemelerden yapılmış tuğlalar kullanarak yığma yapılar inşa ettiler. Bu yığma yapılarda mimari, estetik ve dayanıklılık kriterleri deneme yanılma yoluyla ve nesilden nesile aktarılan deneyimlerle geliştirildi. Anadolu, farklı uygarlıklara ait çok sayıda antik yığma yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Yapıların pek çok ortak noktası olmasına rağmen, her bir unsur ayrı ayrı el işçiliğiyle yapıldığı için her biri benzersizdir. Ancak zaman içinde insan nüfusu arttıkça, her türlü barınma ve diğer amaçlar için kapalı alan ihtiyacını karşılamak için daha hızlı ve daha seri üretim gerekli hale gelmiştir. İnşaat teknolojisinin gelişmesi ve betonun icadı bunu mümkün kılarken, kâgir yapıların üretimi ve bunları inşa eden zanaatkârlar yavaş yavaş kayboldu. Ancak günümüzün mühendislik bilgisi ve inşaat teknolojisiyle, yığma bir bina inşa etmenin yolları nelerdir? Bu çalışma bu soruyu bir örnek üzerinden tartışmaktadır. Çalışmada Malatya'nın Akçadağ ilçesinde inşaatı devam eden bir villanın ön etütleri, zemin etüdü, mimari ve statik projeleri ile 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depreminden etkilenip etkilenmediği ve inşaatın nasıl devam edeceği değerlendiriliyor. Geleneksel yöntemlerle yığma bir yapının ve yapı elemanlarının (duvar, kemer, tonoz, lento vb.) yapım teknikleri anlatılırken, günümüzde yaşam alanlarının vazgeçilmezi olan temiz su temini, kanalizasyon sistemi, aydınlatma ve ısıtma sistemlerinin nasıl entegre edildiği hakkında bilgi verilecek. Çalışma, tarihi yığma yapıların restorasyonuna ışık tutarken, günümüz mühendislik ve mimarlık bilgileri ile bu tür yapıların nasıl inşa edileceği konusunda da bilgi verecek.