Jİ HERÊMA WÊRANŞARÊ GUHERTOYEK DESTANA DEWRÊŞÊ EVDÎ

Abstract

Destana Dewrêşê Evdî destaneke kurdî ya navdar e.Li gor ku ji dengbêj û lêkolîneran tê zanînkuDewrêşê Evdî di sedsala 18an de li herêma Wêranşarê jiyaye û berxedaneke mezin li dijî dewleta Osmanî û eşîrên ereban nîşan daye.Wê demê Temir Paşayê Milî di sala 1780yî de dibe serokê eşîrên kurd ê Kîkan,Milan û eşîrên êzidîyan yên li beriya Wêranşarê.Dewrêş ji ber jîrektiya xwe bibe serleşkerê Temir Paşayê Milî. Di şerekî di sala 1790î de di navbera eşîrên Temir Paşayê Milî û Osmaniyan û Eşîrên ereban de Dewrêşê Evdî tê kuştin. Du taybetmendiyên vê destanê hene;evînî û qehremanî ye. Di destanê de xala herî berçav,pêwendîya evîn û welatperweriyêye.Taybetiyeke destana Dewrêşê Evdî jî ev e ku bûyerên ku qalê dike hemû rastin û di erdnîgariya kurdan de qewimîne. Di destanê de karektera Dewrêş bi temamî mêrxasî û egîdîya ku ji bo serfirazî û azadiya kurdistanê hatiye lênan. Dewêş ku bi eslê xwe êzidî bû Edûl kû bi eslê xwe misliman bû di nava civaka kurdan de tê nasîn. Di nava kurdan de gelek stran û çîrok bi awayên cuda li ser Dewrêşê Evdî hatine gotin.Dewrêşê Evdî destanı ünlü bir kürt destanııdır.Daha çok dengbêjler tarafından sözlü olarak günümüze kazandırılmıştır. Dewrêşê Evdî 18.yy da Wiranşehir dolaylarında yaşamış olup dönemin Osmanlı devleti hükümdarı ve arap aşiretlerine karşı büyük bir mücadele vermiş.1780 de Temir Paşayê Milî,kürt aşiretlerinden; Kîkan, Milan ve Viranşehir çevresindeki ezidi aşiretlerinin başına geçerek Dewrêşê Evdî yi de savaşçıların başına komutan olarak tayin eder. Dewrêş 1790 yılında arap aşiretleriyle girdiği bir savaşta hayatını kaybeder.Dewrêş ezidi, Edulise müslümandır.Kürtler arasında Dewrêşê Evdî destanı farklı hikaye ve stran versiyonlarıyla dillendirilmektedir.Bu destanın iki temel özelliği vardır: Aşk ve kahramanlık. Aynı zamanda Dewrêş„in buradaki aşk özelliği milliyetçi yönünü de yansıtmaktadır. Bu destanın bir diğer özelliği ise anlatılanların hepsinin gerçek olup kürt coğrafyasında yaşanmış olmasıdır