ANALÎZEKE KODÎKOLOJÎK LI SER LEYLA Û MECNÛNÊN SEWADÎ, BAZÎDÎ Û FUZÛLÎ DI KOLEKSÎYONA A. JABA YA DESTNIVÎSÊN KURDÎ DE

Abstract

Di koleksîyona A. Jaba ya destnivîsên kurdî de sê nusxeyên Leyla û Mecnûnê hene ku her yek ji wan ya nivîskarekî cuda ye. Di jimareya Kurd 30ê de Leyla û Mecnûna Sewadî (bi kurdî), di ya Kurd 31ê de Leyla û Mecnûna Mela Mehmûdê Bazîdî (bi kurdî) û di ya Kurd 14ê de jî Leyla û Mecnûna Fuzûlî (bi tirkî) cih digirin. Her sê nusxe jî li gor temamî, fêmbarî û dêrîniyê ve ku pîvanên kodîkolojiyê ne nusxeyên binirx in. Di her sêyan de jî qeydên istinsaxê hene. Di qeyda istinsaxê ya nusxeya Fuzûlî de navê mustensix cih digire, lêbelê di her duyên dî de cih nagire. Digel vê jî doneyên di dest de nîşan didin ku nusxeya Bazîdî ji aliyê Bazîdî bi xwe ve hatiye istinsaxkirin. Salên istinsaxê yên nusxeyên Fuzûlî û Bazîdî hatine qeydkirin, lêbelê ya Sewadî nehatiye qeydkirin. Ya Fuzûlî di sala 1218 (1803/1804), ya Bazîdî jî di sala 1274 (1858-59)an de hatiye istinsaxkirin. Doneyên ber destan navbera tarîxî ya istinsaxa nusxeya Sewadî wek 1759 ve 1857 nîşan didin. Ji ber ku li ser zehriyeya nusxeya Bazîdî eslê nusxeyê wek Leyla û Mecnûna tirkî hatiye nîşandan, mijara eslê vê nusxeyê hatiye rojevê. Li gor A. Jaba eslê vê Leyla û Mecnunê, Leyla û Mecnûna tirkî ye û li gor Rudenko ya Kurdî ye. Berawirdiya ku di navbera metnan de ji aliyê me ve hatin kirin derxist meydanê ku nêrîna Rudenko dirust e.

A. Jaba el yazma eser koleksiyonunda her biri farklı bir yazara ait olan üç tane Leyla ile Mecnun nüshası bulunmaktadır. Kürd 30 no’lu nüshada Sewadi’nin (Kürtçe), Kürd 31 no’lu nüshada Mela Mehmûdê Bazîdî’nin (Kürtçe) ve Kürd 14 no’lu nüshada ise Fuzûlî’nin (Türkçe) Leyla ile Mecnunları bulunmaktadır. Her üç nüsha da kodikolojinin tamlık, anlaşılırlık ve eskilik gibi kriterlerine göre değerli nüshalardır. Her üçünde de istinsah kayıtları mevcuttur. Fuzûlî nüshasının istinsah kaydında müstensihin adına yer verilmiş, diğer ikisinde ise buna yer verilmemiştir. Bununla birlikte eldeki veriler Bazidi nüshasının Bazîdî’nin kendisi tarafından istinsah edildiğini ortaya koymaktadır. Fuzûlî ve Bazîdî nüshalarının istihsah yılları kayedilmiş, Sewadi nüshasınınki ise kaydedilmemiştir. Fuzûlî’ninkisi 1218 (1803/1804), Bazîdî’ninki ise 1274 (1858-59) yılında istinsah edilmiştir. Eldeki veriler Sewadi’nin Leyla û Mecnûn’unun istinsah tarihini 1759 ve 1857 aralığı olarak belirlemektedir. Bazidi nüshasının zahriyesinde bu eserin aslının Türkçe Leyla ile Mecnun olduğuna dair bir not yazıldığı için, bu nüshanın aslı konusu gündeme gelmiştir. Bu konuda görüş belirten A. Jaba’ya göre bu Leyla ile Mecnûn’un aslı, Fuzûlî’nin Türkçe Leyla ile Mecnûn’u, Rudenko’ya göre ise Sewadî’nin Kürtçe Leyla ile Mecnun’udur. Metinler arasında yaptığımız karşılaştırmalı inceleme, Rudenko’nun görüşünün yerinde olduğunu ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler:

There are three Leyla and Mecnun copies in the collection of A. Jaba manuscripts, each belonging to a different writer. In the copy Kurd 30 there is Sewadi's Layla and Majnun (Kurdish), in Kurd 31 there is Mela Mehmud Bazîdî's (Kurdish) and in Kurd 14 there is Fuzuli's (Turkish) Layla and Majnun. All three copies are valuable copies according to criterias such as completeness, clarity and oldness of the codicology. All three have information about their recordings on them. Fuzûlî's copy has the name of the recorder on it, while the other two do not include it. However, the available data suggests that the Bazidi copy was recorded by Bazidi himself. The years of recording of the copies of Fuzûlî and Bazîdî's are written, while the date of Sewadi's is not written. Fuzûlî's copy was recorded in 1218 (1803/1804) and Bazîdî's in 1274 (1858-59). The present data sets the date of the recording of Sewadi's Layla and Majnun as between 1759 and 1857. There is a note in the Bazidi copy that the original of this work is Turkish Layla and Majnun, so the origin of this copy is contradictive. According to A. Jaba, the original of Layla and Majnun is Fuzuli's Turkish Layla and Majnun, and according to Rudenko the original is Sewadi's Kurdish Layla and Majnun. The comparative analysis we have made among the texts reveals that Rudenko's view is proper.