E-DÖNÜŞÜM PERSPEKTİFİNDE E-MUHASEBE UYGULAMALARININ GELİŞİM SERÜVENİ

Abstract

çoğunda zaman, mekân ve fiziki olarak bizzat kişinin kendisinin bulunması gibi hususlar gerekliyken, günümüzde bu hizmetler teknolojinin getirmiş olduğu yenilikler sayesinde hem mekândan ve zamandan hem de kişinin fiziksel varlığından bağımsız dijital ortamda gerçekleştirilebilmektedir. Elektronik dönüşüm (e-dönüşüm) diğer bir adıyla dijitalleşme son zamanlarda yaşanan gelişmeler sonucunda ortaya çıkmış ve manuel olarak işlenen verilerin gelişmiş bir teknoloji ile kullanılması ve bunun da hızlı biçimde bilgisayarlar aracılığıyla kayıt edilmesi, izlenmesi ve işlenmesi süreci şeklinde ifade edilmektedir (Tekbaş, Kurnaz ve Azaltun, 2018: 223-224). E-dönüşüme geçilmesiyle muhasebede bilinen kayıt altına alma yöntemlerinin sınırlılıkları ortadan kalkmış, verilerin kontrol edilmesi, bilginin saklanması ve bilgiye istenildiği anda erişim kolaylaşmıştır. Bilgisayarların yaygın kullanımı, rekabet baskısı ve küreselleşme gibi etmenlerden ötürü muhasebe işlemlerinde de elektronik dönüşüme geçiş hız kazanmıştır. Dolayısıyla 2000 yılında muhasebe bilgi sistemindeki işlemlerin sadece %25’lik kısmı dijitalken, 2017 yılında bu oranın %98’e ulaşması muhasebedeki elektronik dönüşümün en belirgin göstergelerinden birisidir (Aslan ve Özerhan, 2017: 868). Türkiye’de e-dönüşüm süreciyle ilgili yetkili kuruluş Maliye Bakanlığı yeni adıyla Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’tir (Tektüfekçi, 2017: 79). Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın e-dönüşüm süreci, kurum ve kuruluşların hem muhasebe uygulamalarını hem de muhasebe uygulayıcılarını yakından etkilemiştir. E-dönüşüm ile birlikte muhasebe alanında elektronik muhasebe (e-muhasebe) adı altında yeni bir kavram ortaya çıkmıştır. Literatürde e-muhasebe defter tutma, beyanname düzenleme, fatura işleme, tahsilat ve ödeme işlemlerini kapsayan tüm mali nitelikteki işlemlere ait sürecin devlet birimleri (maliye, defterdarlık vb.), muhasebe meslek mensupları ve vatandaşlar tarafından elektronik ortamda yürütülmesi şeklinde tanımlanmıştır (Tuğay ve Güler, 2021: 701). E-muhasebe, bilgisayar teknolojisinden istifade ederek işletmelerin ticari yaşam döngüsünde ihtiyaç duyacakları alışsatış, stok, raporlama ve fatura kesme gibi işlemler ile finansal verileri işleyen muhasebe işlemini tanımlamak için kullanılan terim olan elektronik muhasebe anlamına gelir.İşletmelerin ihtiyaç duydukları iş süreçlerinin ve verilerinin dijital ortamda işlenmesini kapsayan e-muhasebe uygulamaları da hızla gelişen dijitalleşmenin bir getirisi olarak karşımıza çıkıyor. Hazine ve Maliye bakanlığı muhasebe alanındaki elektronik belge sistemini kademeli olarak uygulama kararı almıştır. Bu gelişmeler doğrultusunda muhasebede çeşitli yazılım programları ve elektronik uygulamalar dijital dönüşüme entegre bir şekilde 2005’te e-beyanname, 2010’da e-fatura, 2013’te e-defter ve e-arşiv fatura, 2018’de e-müstahsil makbuzu, e-irsaliye ve e-serbest meslek makbuzu, 2020 yılında e-dekont uygulamaları kullanılmaya başlanmıştır (Yücel ve Bağdat, 2022: 4; www.gib.gov.tr). Bu kapsamda çalışmada e-dönüşüm konusu incelenecek ve e-dönüşüm perspektifinde e-muhasebe uygulamalarının durumu, kullanım şekilleri ve işleyişleri açıklanarak bu faaliyetlerin kullanım alanları ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.