Kırgızcanın içkilik ağızlar grubu üzerine

Abstract

Kırgızcanın yerel şekillerinin tarihî, sosyal, göç ve etnogenetik gibi etkenler sebebiyle büyük ölçüde iç içe geçmiş ara ağız özelliği taşıdığı bilinir. Ancak diyalektolojik çalışmalarda İçkilik (Güneybatı) olarak tasnif edilen ağızlar grubu hakkında aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Derlenen ağız malzemeleri İçkilik ağızlar grubunun sadece ölçünlü Kırgızcadan değil, aynı zamanda kendisiyle komşu bölge ağızlarından da pek çok yönden ayrıldığını göstermektedir. Makalede İçkilik Kırgızlarının dil özellikleri konu edilmektedir. Ağız farklılıkları fonetik, morfolojik, sentaks ve sözvarlığında görülen özellikler olarak tasnif edilmiştir. İçkilik ağızlar grubunda Uygurca ve Özbekçe gibi Karluk grubu Türk dillerinin etkisi hemen dikkat çekmektedir. Bununla birlikte İçkilik Kırgızlarının mensup olduğu boylar arasında bir taraftan Oğuz kökenli, diğer taraftan ise Güney Sibirya’da görülen etnik isimlerin bulunması on-ların dilinde ilgili alt katmanların da var olduğuna işaret etmektedir. Makaledeki veriler bu alanda yapılmış önceki çalışmalarla yazarın söz konusu ağızlar grubuyla ilgili alan çalışmalarından derlediği malzemelere dayanmaktadır.

Most local varieties of Kyrgyz show a composite or in-between character. However, the Ichkilik group of dialects stands apart from other Kyrgyz dialects. The Ichkilik is actually a collective name of the group of tribes mainly settled in the Batken province of Kyrgyzstan and adjoining regions such as Fergana, Jergetal and Pamir of Uzbekistan and Tajikistan. The linguistic data gathered so far shows that the Ichkilik idiom is quite distinctive not only from standard Kyrgyz, but from neighboring di-alects as well. On the one hand, the language of Ichkiliks has a strong in-fluence of Turkic languages such as Uighur and Uzbek. On the other hand, the linguistic data provides evidence that there are certain Oguz and some mixed layers in the dialect. This paper is devoted to a study of the dialect of Ichkiliks. The au-thor focuses on typical characteristics in the phonological system, mor-phology, sentence structure and lexicon of the dialect. The paper is based on the results of the previous studies on Kyrgyz dialects as well as the author’s materials gathered from field researches on the Ichkiliks and their idiom.