ZAZAKÎ DE KATEGORÎZEKERDIŞÊ EDATAN Û METNANÊ ZAZAKÎ RA NIMÛNEYÎ

Abstract

Na xebate de, di kirdkî de derheqê edatan de xebatê ke ameyê kerdiş, kombîyê û sey tabloyêk, sey şemayêk têver de ameyê nîşandîyayîş. Yanî tîya de ameyo waştiş ke edatan ser o çi xebatî ameyê kerdiş, ferqê nê xebatan çîyo, edatî senî kategorîze bîyê, derheqê edatan de standardêk esto yan ney wa zelal bibo. Zereyê tezî de zafane nê çîyan ser o xebate ameya kerdiş. Reyna, derheqê edatan de tayê çîyê eluzîyayeyî estê. Nê çî yew bi yew ameyê nuştiş ke siba roj nê çîyan ser o şîroveyî û rexneyî bêrê kerdiş ke edatî gamêk zî ver bi standardîzasyonî wa şêrê. Beşo peyîn de, edebiyatê kirdan ra kitabî/metnî ameyê wendiş û edatê ke ey metnan de derbas bîyê kategorîya edatan de sey nimûneyan nusyayê. Na xebate de ameyo waştiş ke, kirdkî de xebatêkê ameyê kerdiş yewbînî gêrenê yan ney û ferqê nê xebatan çî yo wa tesbît bibo. Û edatî seyîn tarîf bîyê, zereyê metnan de senîn ameyê xebitnayîş, hetê manayî û gramerî ra granîya înan çi ya wa bizanîyo. Xwura xebate zafane no çarçewe de ameya kerdiş.Bu çalışmada Kürdçe’nin Zazaca lehçesinde, edatlar üzerine yapılan çalışmalar bir araya getirilerek tablo halinde bir bütün olarak gösterilmiştir. Edatlar üzerinde hangi çalışmaların yapıldığı, bu çalışmalar arasında ne gibi farklar bulunduğu, edatların nasıl kategorize edildiği, edatlar üzerine bir standardizasyon olup olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tezin içeriğinde daha çok bu konular üzerinde durulmuştur. Dilbilimcilerin Zazakî lehçesindeki edatlar ile ilgili uzlaşamadığı ya da farklı fikirleri bulunduğu, çözüme kavuşmamış bazı noktalar bulunmaktadır. Bu çalışma ile Zazakî lehçesindeki edatlar ile ilgili farklı yaklaşımlar ortaya konularak, Zazakî lehçesinin bir standardizasyona doğru ilerlemesi amaçlanmıştır. Son bölümde, Zazaki lehçesinde yazılmış metinler taranarak bu metinlerde geçen edatlar tespit edilmiş; her edat ayrı ayrı tasnife tabi tutularak örnekler şeklinde dizilmiştir. Bu çalışma ile Zazakî lehçesindeki edatlarla ilgili yapılan çalışmaların birbirine uyup uymadığı ve farklarının neler olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Zazakî lehçesinde edatların nasıl tarif edildiği, metin içerisinde nasıl kullanıldığı, anlam ve gramer açısından edatların önemi gösterilmeye çalışılmıştır.