Elazığ Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin Sosyo-Kültürel Tarihi

Abstract

Bu çalışma, Elazığ Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin kuruluşundan günümüze toplumsal dönüşümünü ve etkilerini incelemektedir. 1925’te Cumhuriyet’in erken dönem modernleşme projesi olarak kurulan hastane, sadece bir sağlık kurumu değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel dönüşümün bir aracı olarak işlev görmüştür. Tekli betimsel vaka analizi yöntemiyle yürütülen araştırma, hastanenin tarihsel serüvenini üç dönemde incelemektedir: kuruluş dönemi (1925-1950), kurumsallaşma dönemi (1950-1980) ve neoliberal dönüşüm dönemi (1980-günümüz). Katılımcılarla yapılan derinlemesine görüşmeler ve kurumsal belgelerin analizi sonucunda beş ana tema ortaya çıkmıştır: kurumsal kimliğin tarihsel dönüşümü, toplumsal algıların ve damgalamanın değişimi, tedavi pratiklerinin sosyo-kültürel boyutları, beden-iktidar ilişkileri ve sınıf-cinsiyet dinamikleri. Bulgular, hastanenin Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde toplumsal modernleşmenin mikro düzeyde bir yansıması olduğunu göstermektedir. Ruh sağlığı sorunlarına yönelik algılar, dinsel ve manevi açıklamalardan tıbbi paradigmaya, korkudan anlayışa doğru evrilmiştir. Batı kökenli psikiyatrik bilgi, yerel kültürel bağlamda müzakere edilmiş ve hibrit tedavi yaklaşımları geliştirilmiştir. Hastane, Foucault’nun biyo-iktidar ve Goffman’ın total kurumlar kavramları çerçevesinde ele alındığında hem disiplin mekanizmalarının uygulandığı hem de direnişin geliştiği bir mekân olarak karşımıza çıkmaktadır. Sınıf, cinsiyet ve etnik kimlik gibi toplumsal eşitsizlik kategorileri, tedaviye erişimi ve tedavi deneyimini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu araştırma, ruh sağlığı hizmetlerinin yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda toplumsal, kültürel ve politik bir mesele olduğunu ortaya koymaktadır. Bulgular, ruh sağlığı politikalarının geliştirilmesinde, tıbbi yaklaşımların yanı sıra sosyolojik perspektiflerin de dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır.