'Yargı' Sözcüğünün Kökenine İlişkin / Etymology of the Word 'Yargı' (Judgement)

Abstract

Cumhuriyet döneminde işlek eklerle yeni sözcükler türetilmekle birlikte tarihî metinlerde geçen sözcükler canlandırılarak yeniden türetilmiştir. yargı sözcüğü de bu sözcüklerden biridir. Cumhuriyet döneminde Arapça ve Farsça sözcüklere karşılık türetilmiş hukuk terimi olarak düşünülen yargı sözcüğünün tarihi metinlerdeki ‘yarġu’ biçiminin canlandırılmış biçimi olduğu söylenebilir. Eski Türkçe metinlerinden günümüze kadar gelen Türk dilinin söz varlığı içerisinde yer alan yargı sözcüğü Arapça hüküm yerine kullanılmaktadır. Yargı, yine ‘yar’ kökünden türemiş yarlık sözcüğü ile birlikte ele alındığında ‘+lIk’ ekinin isimden isim yapma fonksiyonuna binaen ‘yar’ sözcüğünün isim kökü olduğu ortaya çıkmaktadır. +GU ekinin fiilden isim yapım eki olmasının yanı sıra isimden isim yapma fonksiyonu da vardır. Yargı, Uygur metinlerinde kullanıldığı anlamı (karar, hüküm) XVI Şamil-ül-Lûga’da yasak anlamıyla genişlemiştir. Aynı metinde ‘dava, kaziye’ anlamları da bulunmaktadır. Kısasü'l-Enbiyâ’da da sahiplenme ve zabt etme anlamları da vardır. Anayasa Sözlüğünde yine ‘kaza’ anlamıyla kullanılan hukuk terimidir. Günümüzde zabt etme, sahiplenme, yasak anlamlarını kaybederek anlam daralmasına uğramıştır. ‘Mesaj, emir, haber bildiri’ anlamlarına gelen ‘yar’ isim kökünden +GU yapım ekiyle türetilen ‘yargı’ sözcüğü eski Türk metinlerinden canlandırılarak günümüze kadar ulaşan tarihî, işlevsel aynı zamanda hukukî terim olarak kullanılan sözcüktür.