FREKANSA TÎPÊ KURDÎ DEVOKA NISÊBÎNÊDA (MÊRDÎN) WÊJEYA BIKARANÎNA DENGAN

Abstract

Armanca vê xebatê tesbîtkirina rêjeya dengan ya devoka Serê Avê(Nisêbîn_MÊRDÎN) ye. Ji bo tespîtkirina dengan, çîrokên ku li wê herêmê tên vegotin hatine berhevkirin û ji wan hatiye îstîfade kirin. Piútî ku çîrok hatine qeydkirin û nivîsîn, ji dengê “a”yê heta dengê “z”yê rêjeya bikaranîna dengan hatine tespîtkirin û bi awayekî îqtatîstîkî hatine niúandayîn. Di vê xebatê de tesbîta rêjeya dengên bikirp û bêkirp ku yên bikirp ji herfên “a,ç, e, h, k, r, p, t, x” pêk tên, hatiye kirin. Her wiha tesbîta rêjeya dengên serê peyvan jî hatiye kirin û bi îstatîstîkan hatiye nîúandayîn. Encamên rêjeya dengan ên van çîrokan, bi rêjeya giútî ya dengên kurmancî re hatine rûberkirin. Piútî rûberkirina rêjeya gûndê Serê Avê û rêjeya giútî ya dengên kurmancî, dengên ku rêjeya wan nêzî hev û dûrî hev hatine nirxandin û úîrovekirin.

Bu çalÕúmanÕn amacÕ, Serê Avê(Nusaybin_MARDøN) a÷]Õ seslerinin kullanÕm oranÕ ve sÕklÕ÷ÕQÕn tespitidir. Tespitin yapÕlmasÕ için törede anlatÕlan masallar derlenmiú ve bunlardan istifade edilmiútir. Masallar kaydedildikten sonra yazÕya geçirilmiú, “a’’ sesinden “z’’ sesine kadar seslerin kullanÕm oranÕ tespit edilmiú ve istatistiksel bir úekilde gösterilmiútir. Bu çalÕúmada aksanlÕ “a, ç, e, h, k, r, p, t, x” ve aksansÕz seslerin oranÕ da tespit edilmiútir. Yine aynÕúekilde seslerin kelime baúÕnda kullanÕlma oranlarÕ da tespit edilip istatistiksel olarak gösterilmiútir. Bu masallardaki ses oranlarÕQÕn sonuçlarÕ Kürtçe(kurmanci lehçesi)’nin genel ses oranÕyla karúÕlaúWÕUÕlmÕúWÕr. Serê Avê köyünün ses oranlarÕ ile Kurmanci’nin genel ses oranlarÕQÕn karúÕlaúWÕUÕlmasÕQÕn ardÕndan, oranlarÕ biribirine yakÕn olan seslerle uzak olan sesler de÷erlendirilmiú ve yorumlanmÕúWÕr.