ADET Û RÎTÛELÊN TÊKILDARÎ MIRINÊ LI HERÊMA NISÊBÎNÊ

Abstract

Berhevkirin û teswîrkirina adet û rîtûelên têkildarî mirinê yên kurdên Nisêbînê weke mijara vê xebatê hatîye hilbijartin. Ji ber ku xebatên akademîk yên derheqê adet û rîtûelên şîn û sersaxîyê yên di çanda kurdî da kêm in, di vî warî da valahîyek xuya dike. Tê hêvîkirin ku xebata me ji bo dagirtina vê valahîyê bibe gaveka biçûk. Armanca xebatê, destnîşankirina guhertinên ku di adet û rîtûelên navborî da çêbûne, tespîtkirina fonksîyonên wan yên civakî û ravekirina sedemên guherînan e. Têkildarî vê yekê, binyada civakî ya kurdên herêma Nisêbînê jî hatîye lêkolînkirin. Di vê çarçoveyê da daneyên ku ji sehayê hatin bidestxistin, bi çanda kurdî ra hatin berawirdkirin û di adet û rîtûelên têkildarî mirinê da li şopa bawerîyên kurdan yên berê hatîye gerandin. Weke rêbaz, digel çavkanîyên nivîskî, li gorî daneyên ku ji sehayê hatin bidestxistin, adet û rîtûelên têkildarî mirinê hatine analîzkirin. Piştî van analîzan hate dîtin ku, guherînên ku di binyada civakî da çêdibin, di adet û rîtûelên têkildarî mirinê da jî guhertinan derdixin holê. Hate tespîtkirin ku, herçiqas çanda îslamê li herêmê serdest e jî, digel hindek îstîsnayan kurdên êzidî, adetên xwe yên têkildarî mirinê li hemberî vê çanda serdest parastine. Herweha hate dîtin ku adet û rîtûelên têkildarî mirinê ku jî alîyê kurdên herêma Nisêbînê ve tên sepandin, pêgirîyê bi çanda kurdî ya giştî ra dikin.Nusaybin Kürtlerinin ölümle ilgili adet ve ritüellerinin derlenmesi ve tasvir edilmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kürt kültüründe yas ve taziye adet ve ritüelleri hakkında yapılan akademik çalışmaların azlığından dolayı, bu alanda bir boşluk söz konusudur. Çalışmamızın, bu boşluğu doldurmada küçük bir adım olacağı umulmaktadır. Çalışmanın amacı, söz konusu adet ve ritüellerdeki değişiklikleri ve sosyal işlevlerini tespit etmek ve bu değişikliklerin sebeplerini ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Buna bağlı olarak Nusaybin bölgesindeki Kürtlerin sosyal yapısı da incelenmiştir. Bu çerçevede, sahadan elde edilen veriler Kürt kültürüyle karşılaştırılarak ölümle ilgili adet ve ritüellerde eski Kürt inançlarının izlerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Yöntem olarak, yazılı kaynaklar ve saha çalışmasından elde edilen veriler ışığında ölümle ilgili adet ve ritüeller analiz edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde sosyal yapıda meydana gelen değişimlerin, ölümle ilgili adet ve ritüellerde değişikliklere yol açtığı görülmüştür. Ayrıca her ne kadar bölgede İslam kültürü egemen olsa da, bazı istisnalarla birlikte Yezidi Kürtlerin bu hakim kültür karşısında ölüm adetlerini korudukları tespit edilmiştir. Son olarak Nusaybin bölgesindeki Kürtlerin takip ettikleri ölümle ilgili adet ve ritüellerin genel Kürt kültürü ile uyumlu olduğu gözlemlenmiştir.The subject of this study is compilation and description of Nusaybin Kurds' death customs and rituals there is a gap in this area due to the limited number of academic studies on mourning and condolence customs and rituals in Kurdish culture. It is hoped that our study will be a small step in filling this gap. The aim of the study is to determine the changes and social functions of these customs and rituals and to find out the reasons for these changes. Accordingly, the social structure of the Kurds in Nusaybin region is also examined. In this context, aiming to identify the traces of the old Kurdish beliefs and rituals related to death the data obtained from the fieldwork were compared with the Kurdish culture. As a method, in the light of the written sources and data obtained in the fieldwork, the customs and rituals related to death are analyzed. As a result of analyzes, it has been seen that the changes in the social structure lead to changes in the customs and rituals related to death. In addition, although Islamic culture is dominant in the region, it has been observed that with some exceptions, Yazidi Kurds maintain their death customs against this religious dominant culture. Finally, it is observed that the death customs and rituals practiced by the Kurds in Nusaybin region were compatible with the general Kurdish culture.