KLASİK TÜRK VE FARS EDEBİYATLARINDA İNSANIN EĞİTİLEBİLİRLİĞİ VE BİR MÜBALAĞA UNSURU OLARAK TERBİYE KUDRETİ

Abstract

Sa’dî’nin Gülistân ve Mevlânâ’nın Mesnevî adlı eserleri Osmanlı-Türk toplumunda en çok okunan Farsça metinler olmuş,toplumun ruh ve zihin dünyasını derinden etkilemiştir. Gülistân daha ziyade medreseler üzerinden, Mesnevî ise tasavvufmüesseseleri vasıtasıyla tesirini göstermiştir. Gerek toplumda ve gerekse edebiyatta uyandırdığı akisler itibariyle kurucumetin olarak nitelendirilebilecek bu eserler didaktik bir mahiyete sahiptir. Bunun yanı sıra her iki müellifin eserlerinde eğitimedair doğacı ve yetiştirmeci görüşleri tartışmaları dönemin eğitim anlayışının tespiti açısından değerli veriler sunar. Sa’dî-iŞîrâzî’nin aynı zamanda bir eğitimci olması bu görüşleri daha önemli kılmaktadır.Bu makalede Gülistân ve Mesnevî’deki eğitime dair görüşler ortaya konulduktan sonra klasik Türk ve Fars şiirinde bu meseleninne yönde tezahür ettiği tespit edilmekte ve eğitim hakkındaki bu kanaatlerin bir neticesi olarak terbiyenin şiirde nasıl birmübalağa unsuruna dönüştüğü ele alınmaktadır.

Sa'dî's Gulistan and Rumî's Mathnawi were the most read Persian texts in the Ottoman - Turkish society and they deeply affected the spiritual and mental world of the society. Gulistan mostly had its influence through madrasahs while Mathnawi did this through Sufism institutions. These works, which can be described as founding texts in terms of the flows they evoke in society and literature, have a didactic nature. In addition, both authors' discussions of naturalist and educator views on education in their works provide valuable data in terms of determining the understanding of education of the period. The fact that Sa’dî-i Şîrâzî is also an educator makes these views more important. In this article, after revealing the views on education in Gulistan and Mathnawi, it is determined in what direction this issue is manifested in the classical Turkish and Persian poetry and how education turns into an element of exaggeration in the poem as a result of these opinions about education.