İbnü'l-Müneyyir'in Zemahşerî'ye yönelttiği ehl-i sünnet eleştirisinin kritiği

Abstract

Mu'tezile mezhebinin en önemli şahsiyetlerinden biri olan Zemahşerî'nin itikadî görüşleri, önemli ölçüde "Keşşâf" adlı tefsir kitabı çerçevesinde şekillenmiştir. Bu nedenle söz konusu kitap üzerinde pek çok araştırma yapılmıştır. Bunlardan bazıları Keşşâf'taki eşsiz dilbilimsel yorumları kaleme alırken bazıları da içerdiği kelamî ve itikadî yorumlara değinmiştir. Keşşaf tefsirinden yararlanarak yazılan tefsirlerden bazıları müstakil eserler iken bazıları ise bu tefsir üzerine doğrudan yazılmış haşiye veya ta'lîka türündendir. Keşşâf tefsiri üzerinde yapılan önemli çalışmalardan biri de İbnü'l-Müneyyir'e ait olan "el-İntisâf mine'l-Keşşâf" adlı kitaptır. Ehl-i Sünnet adına Zemahşerî'yi eleştirdiğini iddia eden İbnü'l-Müneyyir, hatırı sayılır pek çok konuda Ehl-i Sünnetten sadece Eş'arî mezhebine göre hareket etmiştir. Bu çalışmada ana gaye, İbnü'l-Müneyyir'in değindiği konuların, Ehl-i Sünnetin bileşenleri açısından nasıl değerlendirildiği ve onların hangi konularda ittifak edip hangilerinde ayrıştığı gibi hususların tesbiti şeklinde olacaktır.

The views of Zamakhshari, one of the important figures of Mu'tazilism, in subjects of faith were mostly shaped within the framework of the tafsir book titled Kashshaf. Therefore, many studies have been conducted on the said work. Some of these discussed the unique linguistic remarks in Kashshaf while others discussed the comments on subjects of faith and kalam in the work. While some of the tafsirs written based on Kashshaf are autonomous, some others are postscripts and taliqs directly written on this tafsir. One of the important studies on the Kashshaf tafsir is the book titled Al-Intisaf min al-Kashshaf by Ibn AlMunayyer. The author, who claims to criticise Zamakhshari on behalf of Ahl asSunnah, acted in accordance with only the Ash'ari sect in a significant number of subjects. The present study aims to determine how the subjects discussed by Ibn Al-Munayyer were evaluated in terms of the components of Ahl as-Sunnah and the matters and which subjects they agreed or disagreed on.