EŞ’ARÎ KELÂM GELENEĞİNDE İMÂMET ANLAYIŞI: SEYYİD ŞERÎF CÜRCÂNÎ ÖRNEĞİ

Abstract

İmâmet problemi, kelâm ilminin vesâil konuları arasında yer alır. İslâm toplumunun yönetimi, yönetimin dayanağı, yöneticinin vasıfları, nass ve tayin meselesinin reddi, dört halifenin imâmetlerinin meşruiyeti gibi konular etrafında merkezileşen imâmet, ġia‟nın iman esasları arasında ilk sırada yer alır. Ehl-i Sünnet geleneğinde de tartışılan bu konunun Eş‟arî mezhebinde nasıl ele alındığı sorunu, çalıĢmamızın mihverini teĢkil etmektedir. Bu çalışmada, imâmeti, ġiî imâmet anlayışının eleştirisi Şeklinde ele alan Cürcânî mercek altına alınmıştır. Müteahhirûn dönem kelâmcısı olan Cürcânî‟nin imâmet meselesini detaylı ve sistematik bir Şekilde ele alması, bu konuda ona odaklanmamızı sağlamıştır. O, siyasi bir mesele olarak değerlendirdiği imâmeti inanç alanının dışında tutmaya çalışmıştır. Neticede ġiî-İmâmî paradigmadaki imâmet doktrinini teorik ve pratik düzeyde gerçekçi bir zemine oturtmuş ve siyasal iktidarı dinî otoriteden ayırmıştır. Ayrıca o, tarihi realiteye bağlı kalarak Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali Şeklindeki sıralamanın isabetli olduğunu vurgulamış ve siyasi paradigmasını oluştururken dört halife dönemi uygulamalarını esas kabul etmiştiThe imamate problem is among basic subjects of kalam science. The imamate focusing on subjects such as the governance of Islamic society, the basis of this governance, the qualification of governers, the refuse of appointment, the legitimacy of the four great caliphs is in the first rank among belief basics of Shiite. This subject is discussed by Sunna tradition as well and the method of Esh‟ari sect dealing with this subject consist the centre of our study. In this study, we focus on jurjânî, who dealed with imamate as a critic of Shia imamate perception. That jurjânî, a successor kalam scientist handled the imamate in detail and in a systematic way leaded us to focus on him. He saw the imamate as a political issue and tried keep it out of belief field. As a Resûlt, he placed the imamate doctrine of Shia-Imamate paradigm on a realist platform and differed political power from the religious authority. Besides, he emphasized the righthousness of the caliphate order of Abu Bakir, Omar, Othman, Ali on the ground of historical reality and based his paradigm on the regulations of The Era of Four Great Caliphs