Mısır Eski Krallığı Devrindeki Ticari Ağların Mısır Uygarlığı İle Nübye/Sudan Devletleşmesi Üzerindeki Etkileri

Abstract

Çalışma, tarihteki kültürel karşılaşma (ticaret, öykünme, kolonileşme) örnekleri ile bunların toplumsal değişmeye ve devletleşmeye katkısını inceleyen makaleler dizisinin yedincisini oluşturmaktadır. Metinde yanıtı aranan soru, Mısır'da devleti görünür kılıp meşrulaştırmak için ihtiyaç duyulan ticaretin güneyde (Nübye'de) yaşayan toplumların kurumsallaşma-devletleşme dinamikleri üzerinde nasıl bir rol oynadığıdır. Metnin temel argümanı, ticari ağların Kuzeydoğu Afrika uygarlıkları ile devletlerinin oluşumunda ve olgunlaşmasında belirleyici bir faktör olduğudur. Makalede, Mısır ordusunun bile (göçebe-savaşçı komşuların tehditkâr olmadığı bir devirde) sınırları korumaktan çok ticari seferlerin güvenliğine odaklandığı ileri sürülmektedir. Mısır uygarlığı, Nil ticareti sayesinde olgunlaşıp kökleşirken güney komşusu Aşağı Nübye'yi "bağımlı aracı" konumuna itmiş, orada kendininkine benzer bir devletleşmeye izin vermemiştir. Ancak daha uzaktaki Kerma Krallığı (Yukarı Nübye: 3. Çağlayan) ile eşitlikçi ticari ilişkiler kurmak bir zorunluluktur; Mısır, önceleri "şeflik"/ön-krallık olarak örgütlenen Kerma'daki devletleşmeyi engelleyememiş, tersine dolaylı yoldan desteklemiştir. Mısır devletinin el koyduğu artı-ürünü anıtsal binalara dönüştürüp "Altın Çağ" yaşamasında büyük payı olan uzun-mesafeli ticaret, aynı devletin MÖ. 2200'de derin bir siyasal krize düşmesinin de nedenlerindendir. Hanedan-dışı seçkinler, siyasal kurumsallaşma arttıkça serveti bölüşmeye başlamış, saraydan bağımsız hareket ederek krallara âdemimerkeziyetçi bir yönetim anlayışını dayatmış, böylece krallık otoritesini zayıf düşürüp devletin fetret devrine girmesini hızlandırmışlardır.

This study is the 7th of an article series dedicated to cross-cultural encounters (trade, emulation, colonization) as a primary cause of social change and State formation. Its purpose is to examine the complex relationship between Ancient Egypt and Nubia, involving cultural transmissions, trade expeditions and military raids during the Egypt's Old Kingdom (2700-2200 BC). The author of the present study see long-distance trade as a direct stimulus of the formation, institutionalization and consolidation of the early states in order to control sources of trade items and protect trade routes. Elite demand for raw materials used in the construction of monumental public buildings and exotic/status goods ("conspicuous consumption") can be an initial stimulus to formation of political hierarchy. This statement is likely to be true in the case of early state formation in Egypt. In the same way, Lower Nubia's (region between the first and second cataracts of the Nile) prosperity was underpinned by its intermediary position in the long-distance trade networks. During the maturation of the Egyptian state, however, the early Nubian policies (AGroup culture) experienced cultural decline and poverty, while a powerful kingdom began to be established around the third cataract of the Nile (Upper Nubia): Kerma.