قيمة الحرّية وصلتها بالمقاصد الضرورية

Abstract

İslam şeriatı, dini metinlerinde hüküm belirtirken birçok konuda sınırlama belirlememiştir. Ne var ki eski alimlerin çoğu, makâsıd ilmi hakkında çokça konuşmalarına rağmen birçoğu, makâsıd konularını belli bir miktar ile sınırlandırmamışlardır. Ancak araştırmalar sonucunda alimlerin makâsıdın bir parçası olan zaruretlerin sayısına belirli bir sınırlama getirdikleri görülmektedir. Fakat zaruretlerin sayısı konusunda görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Bazıları beş tane sayarken bazıları da daha fazla olduklarını ifade etmiştir. Araştırmada, şeriat'ın adalet, eşitlik ve insan onuru gibi değerler arasında önemli bir yer verdiği bir insani değer olarak hürriyet ele alındı. Bazıları, şeriat ve onun Makâsıd sisteminde hürriyetin önemli bir yer tuttuğunu ifade etmektedir. Öte yandan diğer bazı alimler, hürriyetin, İslam hukukunda öncelikli olmasının yanı sıra somutlaştırması ve beslemesi gereken zarûriyattan biri olarak da beş zaruri esaslara ve modern çağın en acil ve aranan insani değerleri arasına eklenmeyi hak ettiğine inanıyor. Hürriyet, kişinin, hiçbir kısıtlamaya veya zorlamaya maruz kalmadan, İslam hukukunun hükümlerine uygun olarak, başkalarının haklarını ihlal etmeden, onlara saldırmadan hareket etme, inanma ve fikrini ifade etme hakkıdır. Hürriyeti kısıtlamak ise Cenab-ı Hakk'ın kendisine bahşettiği insan haklarından haksız ve gerekçesiz olarak onu mahrum bırakmaktır. Araştırmada, hürriyete atıfta bulunan delilleri ve hukuki metinleri sunarken tümevarımsal yaklaşım ele alınmıştır. Hürriyet kavramını ve amaçlarını açıklamada, şekillerini ve uygulamalarını belirlemede ve analitik olarak incelemede de tanımlayıcı ve analitik yaklaşımı takip edildi. Araştırmayı ele alırken Şeriat hukukunun amaçlarını, tanımını, kökenini, hukukçu ve ilim adamı açısından önemi, ardından ispat yöntemleri ve bölümleri ele alındı. Daha sonra hürriyet konusu, önemi ve çeşitleri açıklandı. Özgürlüğün amacını Kur'an-ı Kerim'de, Hz. Peygamber'in sünnetinde ve şerefli sahabelerde (Allah hepsinden razı olsun) tespit ederek, özgürlüğün amacı ve makâsıd ile ilişkisi arasındaki bağlantı araştırıldı. Hürriyetin makasıdının diğer zaruri makâsıd ile örtüşmesi ve hürriyet makâsıdının şeriatın makâsıdının içindeki doğru yerinin açıklanması İslam şeriatındaki inanç, düşünce, mülkiyet, çalışma hürriyeti, seyahat ve politika gibi hürriyet türleri araştırılmıştır. Naçizane araştırmamızın ulaştığı sonuçlar arasında, İslam hukukunun başka hiçbir sistem ve hukukta bulamayacağınız genişlik ve esnekliğe sahip olduğu ve bilinen beş veya altı makâsıd ile sınırlı olmadığı yer almaktadır. Bunlar arasında zaruriyatlar en önemlileridir. Dolayısıyla şeriatın genişleyebildiği kadar makasıdlarda geniş bir yelpazeye ayrılmaktalar. Çalışmada ele alınan hürriyet makasıdı ise önem bakımından daha öncelikli olma özelliğine sahiptir. Hürriyetin amacına ilişkin çalışmadaki gayeler arasında, İslam hukukunda gerçek hürriyetin anlamını ve hedeflerini karartmayı amaçlayan kötü niyetli girişimlere karşı son derece dikkatli olunması ve İslam şeriatının kılıçla ve zorlamayla yayıldığını ifade edenlere karşı doğru bilgiye sahip olunması amaçlanmaktadır. Ayrıca millet adına karar verme yetkisine sahip olanlar, hürriyetin ezilmesinin, kısıtlanmasının haklı gösterilemeyeceğini, affedilemeyeceğini, bu eylemlerin, kibirlerin ve özgürlüklerin bastırılmasının öncelikle insan doğasına, ikinci olarak da İslam hukukuna aykırı olduğunun bilincine varmaları hedeflenmiştir. Gelişmeleri ve felaketleri şeriat hukukunun makâsıdıyla ilişkilendirmeyi esas alan objektif içtihadın hayatın her alanında devreye sokulması amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Şeriat, Makâsıd, Beş Zaruri Esas, Hürriyet.Islamic law did not stipulate in its texts the limitation of the objectives that it seeks to achieve, and it is as if many of the early scholars, despite their frequent talk about objectives, did not appear to many of them the intention to limit the objectives of the law to a specific number, but rather it appeared to them during the research the limitation of the number of necessities, which are part of the objectives, and their opinions differed in limiting them, as some of them make them five, and some of them add more than that. The research dealt with freedom as a human value that the Sharia has given an important place among other values such as justice, equality and human dignity. Some believe that freedom occupies an important place in the structure of the Sharia and its system of objectives, but it cannot be classified among the objectives of the universals. On the other hand, others believe that freedom deserves to be added to the five universals as one of the necessary values that Islamic Sharia has called for to be represented and cared for, in addition to being the most urgent and sought-after human value in the modern era. Freedom is the right of a person to act, believe and express an opinion without any restriction or compulsion according to the controls of Islamic Sharia and without infringing or violating the rights of others. It is the basis of any human structure, and depriving a person of freedom is depriving him of his human rights that God Almighty has granted him without right or justification. The nature of the research required following the inductive approach in presenting the evidence and legal texts that referred to freedom, and also following the descriptive analytical approach in explaining the concept of freedom and its objectives, and identifying its forms and applications and studying it analytically as much as possible within the limits of achieving the research objectives. The research dealt with the objectives of Sharia, defining them, their origins and their importance for the jurist and scholar, then the methods of proving them and their divisions, and after that I discussed freedom, explaining its concept, importance and types, then establishing the purpose of freedom in the Holy Quran and the honorable Prophetic Sunnah and with the honorable companions, (may God be pleased with them all) and I researched the connection between the purpose of freedom and the necessary purposes and the relationship and overlap of the purpose of freedom with each necessary purpose and clarifying the correct place for the purpose of freedom within the purposes of Sharia, and I researched the types of freedoms in Islamic Sharia such as freedom of belief, thought, ownership, work, travel and politics. Among the results I have reached from my humble research is that Islamic law has a breadth and flexibility that cannot be found in any other system or legislation, and that its objectives are not limited to five or six. As for the five known objectives, they are the necessary ones, and there are other comprehensive objectives that are no less important than them, including the objective of freedom, which the study addressed, and there are countless partial objectives, and that these objectives are multiple and expand with the breadth and comprehensiveness of this law. One of the recommendations that I advise after my study of the research on the objective of freedom is to be very careful of malicious attempts that aim to obscure the meaning of true freedom and its objectives in Islamic law and to describe this law as having been established and spread by the sword and by coercion and compulsion. Also, those who hold the decision of the nation in their hands should realize that crushing or diminishing freedoms cannot be justified or forgiven, and that these actions and oppression of freedoms are contrary to human nature first and to Islamic law second. It is necessary to activate the objective-based ijtihad, which is based on linking new developments and incidents with the objectives of Sharia in all areas of life . Key words: Sharia, Makasid, The Five Necessities, Freedom.