Yüksek Lisans Tezleri - Karma

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12514/57

Browse

Now showing 1 - 5 of 5

217 numaralı Mardin Şer'iyye Sicilinin transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Dilmen, Mehmet; Dinç, Fasih
Çalışmasını yaptığımız 217 Numaralı Mardin Şer'iyye Sicil Defteri, H.1263-1267, M.1847-1852 yılları arasında Mardin mahkemesine yansıyan kayıtları ihtiva etmektedir. Ankara Milli Kütüphanede 7149 mikro film numarası ile kayıtlı olan sicil aynı zamanda Mardin Artuklu Üniversitesi Kütüphanesinde de bulunmaktadır. Sicilimizde ki kayıtlar çeşitlilik göstermekle birlikte ekseriyetle sosyal konular olan aile yapısı, evlilik, boşanma, tereke ve mehir gibi hükümleri oluştururken, Tanzimat uygulamaları çerçevesinde yeni kurulacak olan idari yapıya dair merkezden gönderilen ferman, emirname ve görevlendirme kayıtlarına dair belgeler de bulunmaktadır. Ekonomik hayata ilişkin de önemli bilgiler içeren sicil defteri; tevzi vergi kayıtları, miras, vakıf, alım-satım, şehirde yapılan harcamalar ve narh hükümleri gibi içerikleri de ihtiva etmektedir. Çalışmamız 217 Numaralı Mardin Şer'iyye Sicili Defterinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesinden oluşmaktadır. Değerlendirmede sicilde geçen hükümler ışığında Mardin'in 1847-1852 yılları arasında sosyal ve ekonomik yapısına ışık tutan hükümlerin her ne kadar mahkemece kaydı yapılmış olsa da söz konusu hükümlerin tarihsel bağlama oturtulması için araştırma kaynaklarına da başvurulmuştur.
Kürdistan eyaleti'nin idarî yapısı (1847-1867)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2014) Ülke, Cemal; Özcoşar, İbrahim; Özcoşar, İbrahim
Osmanlı Devleti'nin batıda Doğu Roma İmparatorluğunu ortadan kaldırdıktan sonra doğuya yönelmesi Türklerle Kürtlerin, Malazgirt'ten sonra yeni bir döneme girmesine neden olmuştur. Yavuz Sultan Selim'in İran'a yönelik seferi aynı zamanda bölgedeki Kürt emirlikleri ile ittifak sürecini de başlatmıştır. Bu ittifak bölgenin Osmanlı hâkimiyetine girmesinin ardından yerel Kürt yöneticilere (emirliklere) imtiyazlar tanıyan idari düzenlemelerle devam etmiştir. Yavuz Sultan Selim döneminden, 1639 yılında İran'la imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması'na kadar süren Osmanlı-İran savaşlarında Kürt emirlikleri genellikle Osmanlı Devleti saflarında yer almışlardır. Kürt emirliklerinin Osmanlı Devleti'nden yana tavır takınmalarında pek çok sosyal, siyasal, ekonomik faktör bulmak mümkündür. Ancak genel olarak bu ilişki düzeyinin karşılıklı çıkarlar çerçevesinde yürüdüğünü belirtmek gerekir. 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devlet-İran ilişkilerinin yoğunluğunu ve önemini kaybetmesine paralel, Kürt emirlerinin de önemi azalmıştır. Bu sebeple Osmanlı Devleti merkezi refleksle fırsat buldukça emirliklerin imtiyazlarına son vermiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde Kürt emirliklerin önemli bir kısmı ortadan kalkmıştı. 19. yüzyılın ilk yarısında ise Kürdistan Eyaleti'nin kuruluşu, Yavuz Sultan Selim ile başlayan ve "Kürt Emirlikleri" üzerine bina edilmiş dönemin sonu sayılabilir. 1847'de Bedirhan Bey isyanı bastırıldıktan hemen sonra yapılan yeni idari yapılanmada Diyarbekir Eyaleti, Kürdistan Eyaleti'ne (26 Zilhicce 1263/5 Aralık1847) dönüştürülmüştür. Yeni kurulan bu eyalet ile Osmanlı Devleti yüzyıllardır bölgede egemen olan emirliklerin/yerel güçlerin hâkimiyetine son verip özellikle Rusya ile mücadelesine katkı sağlayacak merkezi bir yönetim tesis etmeyi planlamıştı. Bu sebeple yeni eyalet kurulurken üzerinde en çok tartışılan konu eyalet merkezinin değiştirilmesi olmuştur. Yeni eyalet ve aynı zamanda Anadolu Ordusu'nun merkezi olarak "Kürdistan'ın kalbinde" yer aldığı belirtilen Van Gölü Kıyısındaki Ahlat Kasabası seçilmiştir. Ancak büyük umut ve heyecanla kurulan yeni eyaletin merkezi değiştirilemediği gibi daha sonraki düzenlemelerde de klasik bir Osmanlı eyaletinin ötesine geçmemiştir.
Şer'iyye sicillerine göre Mardinli kadınların hukuki ve sosyo-ekonomik durumu (1841-1894)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Kılıç, Ayşegül; Gürhan, Veysel
Bu çalıGmada Devlet ArGivleri BaGkanlığı Osmanlı ArGivi (BOA)"nde MeGihat ger"iyye Sicili Defterleri (MgH.SSC.d) fonunda bulunan 6864, 6920, 6916, 6913, 6874 numaralı XIX. yüzyıla ait Mardin Ger"iyye sicillerikaynak olarak kullanılmak suretiyle XIX. yüzyılda Mardin kadınının sosyal ve ekonomik hayat içerisindeki genel profilini çizmeyiamaçlamıGtır. Kadınların aile içindeki rolleri, sosyal, ekonomik ve hukuk alanlarındaki hakları ve bunları ne oranda kullanabildikleri değerlendirilmiG, bu bağlamda kadınlar; aile, evlilik, niGan, nikah, mehir, çok eGlilik, boGanma, nafaka, miras, vesayet baGlıkları ile incelenmiGtir. Mardin kadınının sosyal ve ekonomik yönü ise; mülk alım-satımı, mülk anlaGmazlığı, alacak-verecek, vakıf, vekâlet, Gahitlik, katl-yaralama, zina-tecavüz, gasp gibi baGlıklarda değerlendirmeye tabi tutulmuGtur. Bu aGamada Mardin"de Müslüman ve gayrimüslim kadınlar arası komGuluk iliGkileri ve gayrimüslim kadınların ihtida etmesi hususu üzerinde de durulmuGtur. Sonuç olarak; Ger"î mahkeme kayıtları, kadınların birbirinden farklı konularda mahkemeye baGvurup davalı veya davacı statüsünde irade beyanında bulunduklarını göstermiGtir. XIX. yüzyıl Mardin kadını; din ve devletin kendisine tanıdığı haklarınfarkındadır ve bu hakları ihtiyaç duyduğunda ya da bir problem ile karGılaGtığındakullanmaktan geri durmamıGtır. Kadınlar bazı durumlarda resmî iG ve iGlemlerini bizzat kendi iradeleriyle temsil ederek bazı durumlarda ise vekil tayin ederek halletmiGlerdir. Kadınlarla ilgili bilgi edinmeye çalıGtığımız Mardin ger"iyyeSicilleri; XIX. yüzyıl Mardin Gehrinin sosyal, ekonomik, hukuki yönleri ile birlikte diğer Gehirlerde yaGayan Osmanlı kadınlarına dair de bir izlenim oluGturmuGtur.
XIX. ve XX. yüzyıllarda Mardin ve çevresinde misyonerlik faaliyetleri
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Ari, Hakan; Ekinci, Mehmet Rezan
XIX. ve XX. yüzyıllarda Osmanlı topraklarına yoğun bir şekilde ilgi gösteren misyonerler, devletin zayıflamasıyla birlikte faaliyetlerine hız vermişlerdir. Misyonerler, faaliyetlerini daha çok rahat hareket edebileceklerini düşündükleri devlet merkezinden uzak ve nispeten gözlerden ırak, cazip mahallerde yürütmüşlerdir. Böylece Osmanlı Devleti'nin doğusu, misyonerlerin oldukça yoğun faaliyet gösterdikleri bir saha olmuştur. Merkezden uzak olarak misyonerlerin yoğun faaliyet yürüttükleri yerlerden biri de Mardin ve çevresidir. Misyonerler, Mardin ve çevresinde asli görevleri olan dini faaliyetlerinin yanında pek çok alanda etkinlik göstermişlerdir. Halkla yakınlaşmayı sağlamak için onların ihtiyaçlarını giderecek başta eğitim alanında olmak üzere okullar, sağlık alanında hastane ve eczane gibi kurumların açılmasında öncülük ederek değişik alanlarda çalışmalar yürütmüşlerdir. Bu tür faaliyetlerle halkın misyonerlere karşı algılarını olumlu bir şekilde etkilemeyi başarmıştır.
XIX. yüzyıl'da Mardin Şer'iyye Sicilleri'nde kadın terekeleri, transkripsiyon ve değerlendirilmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Zeyrek, Nesrin; Akman, Ekrem
Şer'iyye sicilleri Osmanlı sosyal tarihi araştırmalarında özgün bilgiler içermesi yönüyle önemli arşiv kaynaklarından biridir. Siciller içerisinde bulunan tereke kayıtları ise vefat eden kişinin geride bıraktığı mal, mülk, eşyanın değerinin belirlenmesi ve varisler arasında taksim edilmesi ile ilgili bilgiler içerir. Bu çalışmada XIX. Yüzyıl Mardin Şer'iyye Sicilleri içerisinden 1221-1317 tarihlerini kapsayan 14 defterde bulunan 23 kadın terekesindeki veriler esas alınarak Mardin'de dönemin kadınlarının sosyoekonomik konumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. İlk olarak Osmanlı hukuku, mahkemeler ve kadılık makamı ile ilgili bilgilendirmeler yapılmıştır. Ardından şer'iye sicilleri ve sicillerin içerisinde bulunan tereke kayıtlarının öneminden bahsedilmiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Osmanlı'da kadının sosyal hayattaki konumu ve kadınların giyim-kuşam kültürü ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Devamında ise kadının aile içindeki hakları ve konumuna değinilmiştir. İkinci bölümde ilk olarak terekelerin anlatım özellikleri ve tereke sahipleri ile ilgili bilgiler verilmiş, ardından yetim kalan çocukların ve mallarının korunması ile ilgili yapılan uygulamalar değerlendirilmiştir. Daha sonra XIX. Yüzyıl'a ait kadın tereke kayıtlarında miras olarak bırakılan menkul ve gayrimenkul mallar, ev ve mutfak eşyaları, giyim-kuşam, ziynet eşyaları gibi maddi kültür unsurları hakkında değerlendirmeler yapılarak Mardin kadınının gündelik yaşantısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kadınların servetleri, nakitleri, borç ve alacakları, para ve altın gibi iktisadi bilgiler de yine terekelerdeki veriler ışığında değerlendirilmiştir. Üçüncü bölüm ise yirmi Müslim üç gayrimüslim kadın olmak üzere toplam 23 tereke kaydının transkripsiyonundan oluşmaktadır.

Browse

Browsing Yüksek Lisans Tezleri - Karma by Subject "19. century"