Palestinian Refugees in Jordan: Citizenship, Identity and Belonging

Abstract

Bu tez çalışmasında, Ürdün'de yaşayan Filistinlilerin vatandaşlık statüleri kimlik açısından ele alınmış ve vatandaşlıkla elde edilen ya da yoksun kalınan hakların, bireylerin kimlik algıları üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Bu kapsamda, Ürdün'ün Filistinli mültecilere vatandaşlık vermeye yönelik politikası tarihsel ve siyasal bağlamda incelenmiş, bu politikanın Filistinli topluluklar üzerindeki sosyo-politik etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada, Ürdün'deki üç Filistinli mülteci kampı örneklem olarak ele alınmış; bu kamplarda yaşayan bireylerin kimlik oluşumlarının vatandaşlık, aidiyet ve hafıza gibi kavramlarla ilişkileri derinlemesine tartışılmıştır. Araştırmada, vatandaşlık ve kimlik arasındaki ilişkinin, yalnızca bir ülkeye aidiyeti belgeleyen resmi bir statüden ibaret olmayıp, bireyin toplumsal, siyasal ve kültürel kimliğini de şekillendiren çok katmanlı bir yapıyı ifade ettiğini ortaya koymuştur. Bu bağlamda, Filistinli mültecilere en fazla vatandaşlık veren ülke olan Ürdün'ün, önemli bir örnek teşkil ettiği görülmüştür. Ürdün'de yaşayan Filistinlilerin bir kısmına vatandaşlık verilmişken, diğer bir kısmı bu haktan mahrum bırakılmıştır. Bu durum, 'Filistinlilik' kimliğinin inşasında ve deneyimlenmesinde belirgin farklılıklar oluşturmuştur. Yine bununla ilişkili olarak, vatandaşlık statüsüne bağlı olarak Filistinlilerin aidiyet duyguları ve 'geri dönüş hakkı'na ilişkin kolektif hafızalarının da değişkenlik gösterdiği görülmüş; bunun ise, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde kimliğin bir bileşenini oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak, Ürdün'ün Filistinli mültecilere yönelik vatandaşlık politikası, Filistinlilik kimliği üzerinde belirleyici bir etken olarak ön plana çıkarken; Filistinli mültecilerin geri dönüş hakkının mülteciler için taşıdığı anlam, Filistinlilerin hangi (kamp/kamp dışı) mekânda ikamet ettiği, siyasal ve toplumsal katılım düzeyleri, Filistin'in neresinden ve ne zaman gelindiği, yaş ve cinsiyet, eğitim ve ekonomik sermaye düzeyi ve İsrail'in Filistin'e yönelik işgal ve saldırılarının yoğunluğu gibi faktörlerin de Filistinlilik kimliğinin şekillenmesinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Filistin, Ürdün, Mülteci, Kamp, Vatandaşlık, Kimlik.This thesis examines the citizenship status of Palestinians living in Jordan from the perspective of identity, analysing how the rights granted or denied through citizenship affect individuals' perceptions of identity. In this context, Jordan's policy of granting citizenship to Palestinian refugees is investigated within its historical and political framework, and the socio-political implications of this policy on Palestinian communities are evaluated. The study focuses on three Palestinian refugee camps in Jordan as case studies, exploring in depth how the identity formation of individuals residing in these camps relates to concepts such as citizenship, belonging, and memory. The research reveals that the relationship between citizenship and identity is not merely a matter of official affiliation with a state, but rather a multi-layered construct that shapes individuals' social, political, and cultural identities. Within this framework, Jordan, as the country granting citizenship to the highest number of Palestinian refugees, stands out as a significant example. While some Palestinians in Jordan have been granted citizenship, others have been denied this status. This divergence has led to noticeable differences in the construction and lived experience of a 'Palestinian' identity. Closely tied to this issue, the study finds that Palestinians' sense of belonging and their collective memory related to the 'right of return' also vary depending on their citizenship status. These variations, in turn, contribute to identity formation at both the individual and communal levels. Ultimately, Jordan's citizenship policy toward Palestinian refugees emerges as a key factor influencing Palestinian identity. Moreover, factors such as the symbolic and practical significance of the right of return, refugees' place of residence (camp vs. non-camp settings), levels of political and social participation, place and time of displacement from Palestine, age and gender, educational and economic capital, as well as the intensity of Israel's occupation and attacks on Palestine, are also found to be influential in shaping what it means to be Palestinian. Keywords: Palestine, Jordan, Refugee, Camp, Citizenship, Identity