SİNEMANIN MARDİN’DEKİ SEYRİ: SİNEMA, ŞEHİR VE SEYİR

Abstract

İkinci Meşrutiyet sonrası sinema, Weinberg’in 1908 yılında Tepebaşı’nda Pathé Sineması’nı açmasıyla diğer eğlence programlarını zenginleştiren teknolojik bir buluş olmaktan çıkar, tek başına bir eğlence haline gelir. Büyük şehirler dışında ilk film gösterimleri, yine bu tarihte yapılır. Halkevlerinden önce Anadolu’da birkaç girişimcinin teşebbüsleriyle açılan sinema salonları kısa sürede kapanır. Halkevleri bünyesinde açılan sinema salonları çoğunlukla çok amaçlı salonlar olsalar da sinemanın toplumsal alanda önemli bir kültür ögesi haline gelmesine aracılık etmiştir. 1938 yılında Mardin’de açılan Halkevi Sineması’nın da benzer bir işlevi olmuştur. Halkevi Sineması’ndan sonra 1950’lerde Mardin’de birçok sinema açılmıştır. Çalışmada 1960-1975 yılları arasında Mardin’de sinema olgusu, sinema salonları, gösterilen filmler ve dönemin seyir pratikleri üzerinden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Mardin’deki ilk film gösteriminin tarihi ve ilk sinema salonunun hangisi olduğu tespit edildikten sonra ileriki yıllarda açılan sinema salonlarının sayısı, teknik ve ergonomik durumları, Mardinlilerin sinemaya karşı ilgileri, izlenen filmler, yerel sinema haberleri ve sinemanın gündelik hayattaki yeri incelenmiştir. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’ndaki belgeler ve dönemin yerel gazeteleri ve belirtilen dönemde şehirde yaşamış ilgili kişilerle yapılan görüşmeler ile Mardin’de sinemanın, şehrin gündelik yaşam ve eğlence kültürü üzerinde önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir.

After the Second Constitutional Monarchy and the opening of Weinberg’s Pathé Cinema in Tepebaşı in 1908, cinema became a form of entertainment in its own right rather than something that enriched other entertainment programs. This was also when the frst movie screenings were held outside of big cities, though entrepreneurial eforts to establish movie theaters in Anatolia often proved short lived. Things changed with the opening of movie theaters in the People’s Houses (Halkevleri), which helped make cinema an important cultural element in local social life. In Mardin, the People’s House Cinema opened in 1938, followed by many other cinemas in the 1950s. This study evaluates cinema in Mardin in the period 1960–75, including the movie theaters, flms screened, and the viewing practices of the period. It details when the frst movie was screened in Mardin and the frst movie theaters to open there, and it examines the movie theaters opened in the following years, their technical and ergonomic conditions, the interest of the people of Mardin in cinema, the flms they watched, the local cinema news, and the place of the cinema in daily life. Based on documents obtained from the State Archives of the Presidency of Republic of Turkey, local newspapers from the period, and interviews with people who lived in the city at the time, it argues that cinema played an important role in the daily life and entertainment culture of the city of Mardin.