İHVÂN-I SAFÂ FELSEFESİNDE VARLIKMATEMATİK İLİŞKİSİ

Abstract

Bu çalışmada İhvân-ı Safâ’nın varlık anlayışı ile onların matematik ilimleri arasında gördüğü ilişki ele alınmıştır. İhvân-ı Safâ, matematik ilimlerini felsefi ilimlerin temeline yerleştirmiş, bazı temel konuları bu ilimler üzerine bina etmiştir. Bu ana konulardan biri de varlık anlayışıdır. İhvân Tanrı’nın varlığı ve birliği başta olmak üzere Tanrı’nın yaratmış olduğu varlıkların oluşum süreçlerini açıklığa kavuşturma adına matematik ilminin olanaklarını kullanmıştır. Bu bağlamda İhvân’da matematiğin ilimler sınıflandırılmasındaki konumu, matematik ilimlerini ele alış biçimi, bu ilimlere verdiği önem ve yararlandığı kaynaklar ortaya konmaya çalışılmıştır. Sudûr nazariyesi çerçevesinde değerlendirilen varlık anlayışının açıklanmasını aklileştirmede matematiğin rolü ve önemi tartışılmış, İhvân’ın matematik ilimlerine yüklemiş olduğu metafizik anlamların amacı ele alınmış, bunun beraberinde getirmiş olduğu problemler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Âlemdeki nizam ve gâyeyi temel alarak Tanrı’nın varlığı ve birliğini göstermeye çalışan İhvân’ın bu ilişkiyi ortaya koymasında matematiğin nasıl bir işleve sahip olduğu ele alınmıştır.