Hadîkatü’s-Süedâ Tesirinde Bir Maktel-i Hüseyin: Tuhfetü’ş-Şühedâ

Abstract

Kerbelâ hadisesi, İslam tarihinin en acıklı olayları arasında yer almaktadır. Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da 10 Muharrem 61’de Yezid ordusu tarafından eziyet çektirilerek şehit edilişi, İslam dininin mensuplarının hafızasında yer etmiş; bu elîm olay, vuku bulduğu andan itibaren yüzyıllar boyunca hüzünle anılmış, anlatılmıştır. Kerbelâ hadisesi üzerinde Müslüman toplumların edebiyatlarınca üretilen eserler zamanla müşahhaslaşarak bir maktel-i Hüseyin edebi türünü doğurmuştur. Türk edebiyatında maktel-i Hüseyin türünde yazılmış en önemli eser, Ravzatü’ş-Şühedâ’nın tesiriyle 16. yüzyılın ortalarında kaleme alınmış olan Fuzulî’nin Hadîkatü's-Süedâ adlı eseridir. Türk edebiyatında Hadîkatü's-Süedâ'nın tesiri büyük olmuş, devrinde ve devrinden sonra bu eser esas alınarak yeni eserler telif edilmiştir. Bu makalede 17. yüzyıl sonlarında Muhammed bin Hacı Hasan tarafından Hadîkatü's-Süedâ'nın tesiriyle yazılmış olan Tuhfetü'ş-Şühedâ adlı maktel-i Hüseyin metni tanıtılmıştır. Makalede Hadîkatü's-Süedâ esas alınarak yazılan Eğirdirli Şerîfî Mehmed Efendi'nin Şevâhidü-ş-Şühedâ’sı (16.yy) Darendeli Bekâî'nin Kitâb-ı Kerbelâ'sı (18.yy) kısaca tanıtıldıktan sonra Tuhfetü'ş-Şühedâ'nın adı, müellifi, yazılış tarihi, sebeb-i telifi, nüshaları ve eserin dili hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında eserin Hadîkatü's-Süedâ ile bâb sayısı ve muhteva ettiği konular açısından genel bir karşılaştırması yapılarak Tuhfetü'ş-Şühedâ müellifinin yaptığı ilaveler belirtilmiş; eserde dikkat çeken bazı hususlara alt başlık halinde değinilmiştir. Müellifi hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanılmayan Tuhfetü'ş-Şühedâ adlı eser, Fuzûlî'nin Türkçe yazılan Hadîkatü's-Süedâ adlı eserinin her okuyan ve dinleyenin anlaması amacıyla 1696 tarihinde dil içi aktarma yoluyla konuşma diline çevrildiği, eser telif edilirken aynı minvalde yazılan başka eserlerden de faydalanılarak ilavelerin yapıldığı mensur bir maktel-i Hüseyin metnidir.

Karbala incident is among the most sad events of Islamic history. The death of the Hazrat-i Hüseyin by the army of Yazid in 10 Muharram 61 in Kerbelâ was in the memory of the members of the Islamic religion and this incident has been mentioned and sadly for centuries since its occurrence. The works produced by the literatures of Muslim societies on the event of Karbala produced a maktel-i Hüseyin literary genre in time. The most important work written in maktel-i Hüseyin type in Turkish literature is Fuzulî's Hadîkatü's-Süedâ, written in the middle of the 16th century with the influence of Ravzatü’ş-Şühedâ. The influence of Hadîkatü's-Süedâ in Turkish literature was great, and new works were copyrighted based on this work during and after its era. In this article, the text of Tuhfetü'şŞühedâ, written by Muhammed bin Hacı Hasan with the influence of Hadîkatü's-Süedâ, was introduced at the end of the 17th century. After the brief introduction of Şevâhidü'ş-Şühedâ of Eğirdirli Şerîfî Mehmed Efendi (16th century) and the Kitâb-ı Kerbelâ of Darendeli Bekâî (18th century), which was written on the basis of Hadîkatü's-Süedâ, the article gave information about Tuhfetü'ş-Şühedâ's name, author, date of writing, reason for writing, copies and language of the work. Afterwards, by making a general comparison between the work and Hadîkatü's-Süedâ in terms of the number of sections and the content of the sections, the additions made by the author of Tuhfetü'ş-Şühedâ are specified, some points that draw attention in the work are mentioned as subtitles. Tuhfetü'ş-Şühedâ, whose information about his author is not found in the sources, is a prosaic maktel-i Hüseyin that Fuzûlî's book Hadîkatü's-Süedâ written in Turkish, was translated into language of speech in 1696 by means of in-language transfer for every reader and listener to understand; additions were made by making use of other works written in the same manner while creating the work.