NÂBÎ’NİN MÜNŞEÂT’INDA YERLEŞİM YERLERİ ve DİYARBAKIR

Abstract

Nâbî, Dîvân edebiyatı geleneği içerisinde hikemî tarzın en büyük temsilcisi olarak bilinmektedir. Yapılan yeni çalışmalar, onun daha iyi bir şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır. Dîvân edebiyatında bir ekol sahibi olan Nâbî'nin âdeta bir külliyatı andıran Münşeât'ının bilim dünyasında bir bütün olarak çalışılması oldukça yenidir. Nâbî'nin Münşeât adlı eseri bir doktora tezi olarak hazırlanıp tamamlanmıştır. Bu makalede Münşeât'ta yerleşim yerleri ve özellikle de Diyarbakır şehrinin izleri aranmaya çalışılmıştır. Böylece Nâbî'nin şehirden/kentten beklentilerinin yanında bundan ne anladığı da anlaşılmış olacaktır. Münşeât'ta geçen "Kadîmden Diyâr-bekr'e küçük İstanbul didüklerinün ma'nâsı dahı zamân-ı devletinüzde zâhir oldı." ifadesi, Diyarbakır'ı övmek ve Osmanlı dönemindeki yerini ve önemini belirtmek için kullanılmış son derece mühim bir ifadedir. Bu ifade, ayrıca İstanbul ile aynı cümlede kullanılmış olan Diyarbakır'ın şâir ya da dönem için ehemmiyetini de gözler önüne sermektedir. Nâbî, Münşeât'taki mektuplarında bazı arkadaş, dost ve tanıdıklarına yer vermiştir. Bu kişilerin yaşadığı yerler de zorunlu olarak ilgili mektuplarda zikredilmiştir. Anılan yerler, mektubun gönderildiği kişinin karakter özelliklerine göre anlam kazanmaktadır. Böylece Nâbî'nin mekân içindeki insana/bireye bakışı ortaya çıkmaktadır. Mekân, orada hayatını sürdüren bireylere göre anlam kazanmaktadır. Bir mekânda yaşayan kişi ya da kişilerin zayıf karakterde olmaları, Nâbî tarafından eleştirilmiştir. Böyle bir durumda Nâbî, tercihini yaşanılan yerden yana kullanmıştır. Mekân, Nâbî için değerlidir. O, bazen insanın mekân içinde düzensizliğe sebep olduğunu düşünmektedir. Ama bu kaosa sebep olan insanın yeniden hizaya çekilmesinde en etkili unsur olarak yine insanı görmektedir.

Nabi is known the greatest representative of the gnostic (hikemî) style in Diwan literature tradition. New studies will be provided for understanding him in a better way. Nabi who is the writer of Munsha'at which is almost resembling a corpus owns an école in Diwan literature. It is fairly new as a whole studying about Nabi’s works in science world. Nabi's work named Munsha'at has been prepared and completed as a doctorate thesis. In this article it has been studied and tried to search the marks of the settlement areas and especially Diyarbakir city according to Munsha'at. Thus it will be understood what Nabi understands from the city in addition to the expectations from the residential areas /cities. The following statement was used to commend Diyarbakir city in Munsha'at: “Diyarbakir was called “little Istanbul” in earlier times. The reason of this statement has been understood in your time.” This statement also shows the importance of Diyarbakir as a city which used with Istanbul in the same sentence according to poet or also for Ottoman period. Nabi explained some of his friends, fellows, and familiar persons in letters of his Munsha'at. These persons’ inhabited places are also necessarily mentioned in related letters. The mentioned places gain the meaning according to characteristics of the persons who have received the letters. Thus Nabi’s approaches about the human / person arise in space. The space gains the meaning according to the persons who are continuing their life there. The person or persons who live with poor character in a residential area has been criticized by Nabi. In such a situation, Nabi prefers his choises in favor of space where people live in. The space is so valuable for Nabi. He thinks sometimes that the human causes irregularity in residential area. But the human who causes this chaos is most effective element to enter in an order again.