Van ve Çevresinde Eğitim Faaliyetleri (1862-1914)

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı'nın son devrinde önemli hale gelen eğitimde modernleşme gayretinin hangi amaçla yapıldığı ve bu amacın taşraya ne şekilde tesir ettiğinin ortaya çıkarılmasını hedeflemektedir. Bu amaç için yer olarak Van ve çevresi, zaman olarak 1862-1914 yılları arası seçilmiştir. Çalışmada ana kaynak olarak arşiv belgeleri, salnâmeler ve resmi yayınlar kullanılmıştır. Ayrıca çeşitli bilim dallarındaki telif eserler, makaleler ve süreli yayınlardan da faydalanılmıştır. Çalışmamız, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, araştırmanın amacı ve önemi ile araştırmada hangi yöntem ve kaynakların kullanıldığı açıklanmıştır. Bunun yanında çalışmanın daha iyi anlaşılması için Van ve çevresinin kısa tarihi irdelenmiştir. Birinci bölümde, Osmanlının Tanzimat öncesi eğitim kurumları arasında bulunan sıbyan okulları ve medreseler ele alınmıştır. İkinci bölümde, Tanzimat sonrası eğitim kurumlarından ibtidâî okullarıyla birlikte konunun daha iyi anlaşılması amacıyla modernleşme ve eğitim kavramları üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde Tanzimat sonrası eğitim kurumlarının devamı olan rüşdiye, îdâdî ve dârülmuallimîn okulları ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise gayrimüslim ve yabancı eğitim kurumları ele alınmıştır. Sonuç kısmında; açıldıkları tespit edilen Tanzimat öncesi eğitim kurumları, Tanzimat sonrası eğitim kurumları ve yabancı eğitim kurumlarının birbirleriyle benzerlik ve farklılıkları, hangi sorunlarla karşılaştıkları, bu sorunları aşıp aşamadıkları ve merkezde oluşturulan programın yerelde ne kadar uygulanabildiği ile ilgili değerlendirmeler ele alınmıştır. Netice itibariyle, Osmanlının Tanzimat Dönemi'nde eğitimde yaşanan yenileşmenin gerekli olduğu, Osmanlının, bu yenileşmeyi gerçekleştirmek için çalışmalar yürüttüğü ortaya çıkmış ancak çeşitli nedenlerle hedeflenen sonuca tam olarak ulaşılamadığı tespit edilmiştir.

This study aims to reveal the purpose of the modernisation efforts in education, which became important in the last period of the Ottoman Empire, and how this purpose affected the provinces. For this purpose, Van and its surroundings were chosen as the location and the period between 1862-1914 as the time period. In general, the study is based on archival documents, salnames and official publications as the main sources and first-hand sources are used, but second-hand sources are also used when necessary. Our study consists of an introduction and four chapters. In the introduction, the purpose and importance of the research, the methods and sources used in the research are explained, and a brief history of Van and its surroundings is examined for a better understanding of the study. In the first chapter, the Ottoman pre-Tanzimat educational institutions of the Ottoman Empire, namely the sıbyan schools and madrasahs, are discussed. In the second part, the concepts of modernisation and education are discussed for a better understanding of the subject together with the ibtidâî schools, which are the post-Tanzimat educational institutions. The third chapter deals with the rüşdiye, îdâdî and Dârülmuallimîn schools, which were the continuation of the post-Tanzimat educational institutions. The fourth section deals with non-Muslim and foreign educational institutions. In the conclusion part, the similarities and differences between the pre-Tanzimat educational institutions, post-Tanzimat educational institutions and foreign educational institutions, the problems they encountered, and the solutions to these problems are analysed.