İbn Sina felsefesinde mizaç, nefs ve psikofizyoloji

Abstract

İbn Sînâ'ya göre, mizaç dediğimiz özellikli bileşimlerin oluşması sonucu tabiat âlemindeki bütün varlıklar kimlik ve nitelik kazanmaktadır. Ardıl imtizaçlarla oluşan mizaçların denge derecesine bağlı olarak biyolojik canlılık olan bitkisel nefs, hayvansal nefs ve en dengeli mizacın gerçekleşmesiyle de akıl yetisi olan insani nefs elde edilmektedir.Bu çalışma İbn Sînâ'ya göre biyolojik ve psikolojik yapısını oluşturan mizacın, insanın Tab'ını, karakterini, düşünce ve iradesini belirlemedeki etkinliğini ortaya çıkarmaktadır. Böylece insanın ahlak, düşünce ve özgürlük sorunsalına mizaç penceresinden bakılmasını amaçlamaktadır. İbn Sînâ'nın tabiat âlemindeki bütün oluşların ilkesi olarak gördüğü mizacı aldığımızbu çalışmanın birinci bölümünde mizaç kavramı, tarihçesi ve İbn Sînâ'ya kaynaklık eden felsefi süreç ele alınmıştır. İkinci bölümde ise İbn Sînâdüşüncesinde mizaç kuramının felsefitemelleri, mizacın oluş mekanizması, bileşenleri ve mizaçta itidal kavramı işlenmiştir. Canlılık başta olmak üzere nefsin bütün mertebelerine ulaşmada mizaçla olan ilişkisin çalışmanın üçüncü bölümünde yer verilmiştir. İbn Sînâ'nın bireydeki, bedensel, ruhsal ve toplumsal boyutları olan birçok problemi mizaçların etkileşimleri ile açıkladığı ve sağlık sorunu yaklaşımıyla ele aldığı keder, sevinç, intikam gibi ruhsal hadiselerin ile melankoli, ahmaklık, gibi ruhsal rahatsızlıklar İbn Sînâ'da psikofizyoloji başlığı altındaki dördüncü bölümde ele alınmıştır.According to İbn Sînâ, all beings in the natural world gain identity and quality as a result of the formation of special compounds that we call temperament. As a result of the formation of more balanced temperaments with successive compounds, the vegetative nafs which is biological vitality, the animal nafs and with the realization of the most balanced temperament the human nafs which is have mind capability is acquired.Thisstudy reveals the effectiveness of temperament, which constitutes its biological and psychological structure according to Avicenna, in determining the nature, personality, thought and will of man. Thus, it aims to look at the problematic of morality, thought and freedom from the perspective of temperament.In the first chapter of this study, in which we took temperament, which Avicenna sees as the principle of all events in the natural world, the concept of temperament, its history and the thought process that is the source of Avicenna's philosophy are discussed. In the second chapter, the philosophical foundations of the temperament theory in Avicenna's thought, the formation mechanism of temperament, its components and the concept of balance in temperament are discussed. In the third chapter of the study, the relationship with temperament and vitality and reaching all levels of the nafs is discussed. in the fourth chapter, the psychological cases such as sadness, pleasure, revenge and mental disorders such as melancholy, stupidity which have physical, spiritual and social dimensions in the individual which Ibn Sînâ explains with the effects of temperaments and as a health problem under the title psychophysiology ofAvicenna's are discussed.