Kentsel Mekân Üretim Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: Diyarbakır Örneği

Abstract

Metropol kent, toplumsallığın içinde bulunduğu birçok pratiklerden oluşmaktadır. Mekânsal üretimler, çoğullukların bir araya gelmesiyle oluşmaktadırlar. Bu bağlamda bakıldığında birçok pratik gibi sermaye de kentte yerini bulmaya ve kazanmaya başlamaktadır. Kent kavramının daha çok önem kazanmasına neden olan küreselleşme süreciyle beraber birçok kent benzer sermaye ile benzer mekânsal üretimler etrafında biçimlenmeye başlamıştır. Mekân üretimi, küresel sermayenin kendine yer edindiği alanlardan biridir. Bu bağlamda mekân üretimi pratikleri arasında yapılaşma önemli yer tutmaktadır. Kentlerde yapılaşma sürecini doğrudan veya dolaylı olarak birçok aktör etkilemektedir. Bu yapılaşmaya doğrudan etki eden aktörler, kar gözeten ya da kar gözetmeyen gruplardan oluşmaktadır. Kentsel mekân üretiminde doğrudan etkili olan bu aktörler, ayrı veya aynı dönemlerde kentte fiziksel birtakım değişimlere neden olmaktadırlar. Bu fiziksel değişimler, kentin gelişimine olumlu ya da olumsuz etki etmekte ve bu süreç içerisinde sürekli kendini yinelemektedir/yenilemektedir. Kentsel mekân üretim sürecine doğrudan ve dolaylı etki eden aktörler arasında yerel ve merkezi yönetimler, yap-sat firmaları, özel şirketler ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) yer almaktadır. Bu çalışma kapsamına, günümüzde Türkiye’de metropol kentler arasında sayılabilecek Diyarbakır’da kentsel mekân üretim sürecinde genellikle dolaylı rol oynayan aktörler arasından STK’lar alınmıştır. STK’ların nasıl bir rol oynadığı ve kentte etkilerinin ne olduğunu saptamak çalışmanın esas sorularının başında gelmektedir. STK’ların mekân üretim sürecinde kendilerini ne olarak gördüğü ve diğer aktörlerle (Yerel Yönetimler, Merkezi Yönetim Kurumları, Özel Şirketler- Yap-sat Firmaları vb.) ne kadar ilişki içinde olduklarını da sorgulamak çalışmanın amaçlarındandır. Çalışmada yöntem olarak, STK’ların kentsel mekân üretiminde sorumluluklarını ve görevlerini anlamak için yüz yüze görüşme tekniğinden faydalanılmıştır. STK’ların diğer aktörlerle etkileşim ağı da kentte yapılan bazı kentsel mekân üretim örnekleri ile ortaya konulmuştur. Kentsel mekân üretiminde özellikle makro ölçekli projelerde tüm aktörlerin görüş olarak katkı sağladığı ancak nihai kararın uygulayıcı aktör tarafından verildiği bir süreç işletilmektedir. Çalışmanın sonucu olarak; STK’ların fiili olarak projelerde aktif rol alma isteğine karşın bu sürece daha çok fikir olarak dahil edildikleri ortaya çıkmıştır.