Çocukları ağır engelli tanısı almış ebeveynlerde travma sonrası büyüme ve psikososyal faktörler arasındaki ilişkiler

Abstract

Aileye engel ile doğan bir bireyin katılımı veya ailede bir bireyin doğum sonrasında bir engel ile tanılanması, zorluk olarak algılanabilecek bazı yaşantıları beraberinde getirebilmektedir. Bu süreçte ebeveynler bazı psikososyal (örn. damgalanma ve sosyal izolasyon) ve ekonomik (örn. artan bakım ve yaşam giderleri) zorluklar yaşayabilmekte; engel ile tanılanan birey için gerekli olan zaman ve finansal kaynak ihtiyacı ve bunlarla birlikte yaşanması muhtemel duygusal zorluklar ebeveynlerin stres, depresyon ve kaygı düzeylerinin artmasına sebep olabilmektedir. Yoğun duygusal zorluklar yaşayan ebeveynler, içinde bulundukları süreci travmatik bir olay ya da bir yaşam krizi gibi geçirebilmektedirler. Bu çalışmanın amacı çocukları ağır engel tanısı almış ebeveynlerde travma sonrası büyüme ve psikososyal faktörler (sosyal destek, başa çıkma tutumları, spiritüel iyi oluş, evlilik doyumu ile depresyon, anksiyete ve stres) arasındaki ilişkiyi incelemektir. Veriler 396 ebeveynden toplanmış ve SPSS-25 programı ile analiz edilmiştir. Çalışmada veriler, Sosyodemografik Bilgi Formu, Travma Sonrası Büyüme Envanteri, Algılanan Çok Boyutlu Sosyal Destek Ölçeği, Spiritüel İyi Oluş Ölçeği, Evlilik Doyumu Ölçeği, Depresyon Anksiyete Stres (DAS-21) Ölçeği ve Başa Çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği (COPE) aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde; betimsel istatistikler, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizleri uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre travma sonrası büyüme düzeyi ile algılanan sosyal destek, spiritüel iyi oluş, evlilik doyumu, uyarlanabilir ve uyumsuz başa çıkma düzeyi arasında pozitif yönlü; travma sonrası büyüme düzeyi ile stres, depresyon ve anksiyete düzeyleri arasında ise negatif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Yapılan çoklu regresyon analizlerinde, tüm değişkenlerin travma sonrası büyümenin toplam varyansının %36.2'sini açıkladığı ve modelin istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür. Ayrıca ebeveynlerin evlilik doyumu ile travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide spiritüel iyi oluşun; ebeveynlerin depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri ile travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide ise evlilik doyumunun anlamlı bir aracılık etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular, engel ile tanılanmış ailelerde ruh sağlığı düzeyinin, evlilik ilişkilerinin ve spiritüel iyi oluşun etkilenebileceğine işaret etmektedir.The participation of an individual with a disability into the family or the diagnosis of an individual in the family with a disability can bring along some experiences that can be perceived as difficulties. In this process, parents may experience some psychosocial (e.g., stigma and social isolation) and economic (eg increased care and living expenses) difficulties. The need for time, financial resources and possible emotional difficulties may cause an increase in the stress, depression and anxiety levels of parents. Parents who experience intense emotional difficulties may experience the process they are in as a traumatic event or a life crisis. The aim of this study is to examine the relationships between post-traumatic growth and psychosocial factors (social support, coping attitudes, spiritual well-being, marital satisfaction and depression, anxiety and stress) in parents whose children have been diagnosed with a severe disability. Data were collected from 396 parents and analyzed with the SPSS-25 program. In the study, data were collected through Sociodemographic Information Form, Posttraumatic Growth Inventory, Perceived Multidimensional Social Support Scale, Spiritual Well-Being Scale, Marriage Satisfaction Scale, Depression Anxiety Stress (DAS-21) Scale, and Coping Attitudes Assessment Scale (COPE). In the analysis of data; descriptive statistics, independent sample t-test, one-way analysis of variance, Pearson correlation analysis and multiple regression analyzes were applied. According to the results of the analysis, there is a positive relationship between the level of post-traumatic growth and perceived social support, spiritual well-being, marital satisfaction, adaptive and maladaptive coping; Negatively significant relationships were found between post-traumatic growth level and stress, depression and anxiety levels. Multiple regression analyzes showed that all variables explained 36.2% of the total variance of post-traumatic growth, and the overall model was statistically significant. In addition, the mediator role of spiritual well-being in the relationship between marital satisfaction and post-traumatic growth as well as the mediator role of marital satisfaction in the relationship between depression, anxiety and stress levels and post-traumatic growth were both statistically significant. The findings indicate that the level of mental health, marital relations and spiritual well-being may be affected in families diagnosed with disability.