Planlı davranış teorisi perspektifinden araç kiralamada tüketici tercihlerinin belirlenmesi: Diyarbakır ili örneği

Abstract

Günümüzde bireysel araç kiralama sektörü gün geçtikçe büyümekte ve araç kiralama faaliyetinde bulunan tüketici sayısı hızla artmaktadır. Bunun yanı sıra; özel sektör kuruluşları, devlet kurumları veya bireysel olarak ticari, turistik ya da mesleki araç ihtiyaçlarını karşılamak isteyenlerin sıklıkla başvurduğu bir yöntem olan araç kiralama sektörü, araç satın almanın getireceği maliyet ve zaman dezavantajlarını ortadan kaldırmaktadır. Bu çalışmada da araç kiralama sektörünün planlı davranış teorisi perspektifinde araç kiralamada tüketici davranışlarının belirlenmesindeki ilişki araştırılmaktadır. Araştırmanın temel amacını araç kiralamanın sorumlu tüketiciyle arasında bir bağ olup olmadığının ortaya koyulması oluşturmaktadır. Öyle ki çalışmada planlı davranış teorisinden hareket edilmekte ve tutum, sübjektif norm ve algılanan çevresel kontrol değişkenlerinin araç kiralama deneyimi olan tüketiciler ile olmayan tüketicilerde araç kiralama deneyimini nasıl etkilediği mercek altına alınmaktadır. İkincil amaç ise söz konusu değişkenlerin demografik parametrelere göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesidir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmış olup araştırma modeli ilişkisel tarama modeliyle desenlemiştir. Araştırma anketi çevrimiçi bir biçimde hazırlanmış ve amaca yönelik örnekleme yöntemi aracılığıyla Diyarbakır ili ve merkez ilçelerinde araç kiralama deneyimi olan ile olmayan toplamda 700 tüketiciden veri toplanmıştır. Araştırma verisine uygulanan betimsel ve kestirimsel istatistik testleri neticesinde gerek daha önce araç kiralama deneyimi olan gerekse olmayan tüketicilerde araç kiralama niyetini tutum ve sübjektif norm değişkenlerinin pozitif bir şekilde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, algılanan çevresel kontrolün bu niyet üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan, cinsiyet açısından tutum, sübjektif norm, algılanan çevresel kontrol ve kiralama niyeti değişkenlerinin anlamlı bir biçimde farklılaşmadığı görülürken diğer demografik değişkenler açısından istatistiksel olarak anlamlı bazı farklılıkların söz konusu olduğu dikkat çekmiştir. Sonuç olarak çalışmada araç kiralamaya yönelik tutumun araç kiralama niyeti üzerinde önemli bir role sahip olduğu ortaya konulduğu için araç kiralama hizmetiyle ilgilenen uygulayıcılara ilgili tutumu olumlu yönde artıracak aksiyonlar almaları tavsiye edilmiştir.Today, the individual car rental sector is growing day by day and the number of consumers engaged in car rental activities is increasing rapidly. Moreover, the car rental sector, which is a method frequently used by private sector organizations, government institutions or individuals who want to meet their commercial, touristic or professional vehicle needs, eliminates the cost and time disadvantages of purchasing a vehicle. In this study, the relationship in the determination of consumer behavior in car rental is investigated in the perspective of planned behaviour theory of the car rental industry. The main purpose of the research is to reveal whether there is a link between car rental and the responsible consumer. Thus, the study is based on the theory of planned behaviour and examines how attitudes, subjective norms and perceived environmental control variables affect the car rental experience of consumers with and without car rental experience. The secondary aim is to examine whether these variables differ according to demographic parameters. Quantitative research method was used in the research and the research model was designed with relational scanning model. The research questionnaire was prepared online and data were collected from a total of 700 consumers, with or without car rental experience, in Diyarbakır province and its central districts, by means of purposeful sampling method. As a result of the descriptive and predictive statistics tests applied to the research data, it was concluded that the attitude and subjective norm variables positively affected the car rental intention of consumers, whether they have previous car rental experience or not. However, it was found that perceived environmental control did not have a significant effect on this intention. On the other hand, it was observed that the variables of attitude, subjective norm, perceived environmental control and rental intention did not differ significantly in terms of gender, while there were some statistically significant differences in terms of other demographic variables. As a result, since it has been revealed in the study that the attitude towards car rental has an important role on the intention to rent a car, it has been recommended that the practitioners interested in car rental service take actions that will increase the relevant attitude in a positive way.