Mardin Nusaybin Dağ Köylerinde Yayılış Gösteren Bitkiler Üzerine Etnobotanik Araştırma

Abstract

Bu çalışma, Nusaybin dağ köylerinde yayılış gösteren ve tarımı yapılan kültür bitkilerinin yerel halk tarafından kullanımı üzerine kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Çalışma Mart 2023-Ağustos 2024 yılları arasında Nusaybin'in dağ köylerini kapsayan 17 mahallede gerçekleştirilen bu çalışmada, tohumlu bitkiler grubuna ait 18 farklı familyadan toplam 29 bitki taksonu tespit edilmiştir. Yörede, Brassicaceae ve Rosaceae familyaları yüksek sayıda etnobotanik olarak kullanılan takson bulundurmaktadır. Yapılan saha araştırması sonucunda, yerel halk tarafından çeşitli amaçlarla (26'sı gıda, 21'i tıbbi, 3'ü hayvan yemi, 3'ü yakacak, 1'i nazardan korunma, 1'i mobilya üretimi ve 1'i yapı malzemesi) kullanılan bitki taksonları belirlenmiştir. Çalışmamızda taksonların bilimsel Latince, bilimsel Türkçe ve yöresel Kürtçe isimleri verilmiştir. Nusaybin dağ köyleri, bitki çeşitliliği açısından zengin olması, yerel halkın ilçe merkezine ve sağlık kuruluşlarına uzak olması sebebi ile çalışma alanı olarak seçilmiştir. Ancak terör sebebiyle bazı köylere giriş-çıkışın yasak olması, yerel halkın içine kapanık ve çekingen tutumu, genç ve yaşlı nesil arasındaki dilsel iletişim aksaklığı kaynaklı bilgi aktarımının zayıf olması, güvenlik ve işsizlik problemleri nedeniyle köyden kente göç ve diğer yerleşim birimleri ile etnobotanik etkileşimin zayıflaması, kaynak kişilerin bitki kullanımı hakkında kısmen sınırlı bilgiye sahip olmaması nedeniyle arazi çalışmaları ve anket görüşmelerinde nispeten daha az sayıda etnobotanik bitki taksonu tespit edilmiştir. Bununla beraber, elde edilen verilerin etnobotanik bilgi birikimi veri tabanı başta olmak üzere biyoçeşitlilik, gıda ve farmasötik bilimlere önemli düzeyde katkı sunacağını düşünmekteyiz.

This study presents a comprehensive examination of the use of cultivated plants distributed and cultivated in the mountain villages of Nusaybin by local people. Conducted in 17 neighborhoods encompassing the mountain villages of Nusaybin between March 2023 and August 2024, the study identified a total of 29 plant taxa from 18 different families belonging to the seed-bearing plant group. In the region, the Brassicaceae and Rosaceae families contain a high number of ethnobotanically used taxa. Field research identified plant taxa used by local people for various purposes (26 for food, 21 for medicinal purposes, 3 for animal feed, 3 for fuel, 1 for protection against the evil eye, 1 for furniture production, and 1 as a building material).In our study, the scientific Latin, scientific Turkish, and regional Kurdish names of the taxa were given. Nusaybin mountain villages were chosen as the study area because of their rich plant diversity and the local population's distance from the district center and health institutions. However, due to the prohibition of entry and exit to some villages due to terrorism, the introverted and reserved attitude of the local population, the poor knowledge transfer due to linguistic communication breakdown between younger and older generations, migration from villages to cities due to security and unemployment problems, the weakening of ethnobotanical interactions with other settlements, and the relatively limited knowledge of plant use among informants, relatively few ethnobotanical plant taxa were identified during field studies and survey interviews. However, we believe that the obtained data will significantly contribute to the ethnobotanical knowledge base, as well as to biodiversity, food, and pharmaceutical sciences.