Klasik Şiiri Kierkegaard’la Okumak: Varoluş Evreleri ve Tipler

Abstract

Divan şiiri kendine mahsus bir hayat görüşünü, dünya ve varoluş algısını da içinde barındırır. Bu hayat görüşünün makbûl olan ve olmayan tipleri şiire yansır. Bu çalışmayı ilgilendiren tipler sahte âşık (ehl-i hevâ, ehl-i heves), zâhid ve âşık’tır. Bu tiplerin belli başlı özellikleri Divan şiiri mahsullerinde tespit edilebilmektedir. Böylelikle kabule mazhar olan ve kınanan hayat tarzlarını belirlemek de mümkündür. Diğer yandan insan varoluş biçimlerini estetik, etik ve dinî olmak üzere üç kısımda ele alan Kierkegaard bu üç evreyi temsil eden; edebiyat, müzik, tarih ve mitoloji gibi farklı alanlardan tipler seçmiştir. Bu çalışmada Divan şiirinin yukarıda bahsi geçen üç tipi ile Kierkegaard’ın varoluş evreleri arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. Buna göre estetik evrenin dolaysız hazcısı ile ehl-i heves, etik evrenin ahlakçı tipi ile zâhid, din evresinin iman şövalyesi ile âşık tipleri mukayeseli bir şekilde tahlil edilmiştir. Divan şiiriyle doğrudan bir teması tespit edilemeyen Kierkegaard’ın, tasnif ve tarif ettiği varoluş biçimleriyle Divan şiirindeki söz konusu tipler arasındaki benzerliğin nasıl yorumlanabileceği üzerine düşünceler ortaya konulmuşturDivan poetry contains a unique view of life, the perception of the world and existence. The acceptable and undesirable stock characters of this view of life are reflected in the poem. The stock characters that are relevant to this study are the false lover (ehl-i havâ, ehl-i heves), the ascetic (zahid) and the lover (aashiq). The main features of these stock characters can be determined in the Divan poetry works. In this way, it is also possible to determine the lifestyles that are accepted or condemned. On the other hand, Kierkegaard, who deals with human existence forms in three parts aesthetic, ethical and religious, represents these three stages, chose characters from different fields such as literature, music, history and mythology. In this study, a comparison has been made between the three stock characters of Divan poetry mentioned above and the stages of existence of Kierkegaard. Accordingly, the immediate hedonist of the aesthetic universe and ehl-i heves (people of caprice), the moralistic type of the ethical universe and zahid (the ascetic), the knight of faith of the religious stage and aşık (lover) have been analyzed comparatively. Thoughts have been put forward on how the similarity between the stock characters in Divan poetry and the forms of existence classified and described by Kierkegaard, whose direct contact with the Divan poetry could not be determined, can be interpreted.