EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİNDE KÜRTLER

Abstract

Tarih boyunca pek çok seyyah Kürtlerin yaĢadığı coğrafyaya uğramıĢ ve bilgiler aktarmıĢtır. ÇalıĢmamızın konusunu Evliya Çelebinin bölgeye yaptığı seyahat süreci oluĢturmaktadır. Evliya Çelebi, akrabası Melek Ahmed PaĢa‟nın Diyarbekir ve Van Beylerbeyliği görevinden dolayı on bir yıl kadar Kürtlerin yaĢadığı yerleri gezmiĢtir. Bu süreçte halkın yaĢantısını çok iyi bir Ģekilde izleme fırsatı bulan müellif bu izlenimlerini büyük bir sabırla aktarmıĢtır. Ġdari yapı, ekonomik faaliyetler, sosyal ve kültürel hayat, dil ve edebiyat alanlarında Seyahatnamede aktarılan bilgiler büyük önem taĢımaktadır. Ġdari hususta geniĢ bilgiler aktaran seyyah Yavuz Sultan Selim devrinden itibaren Kanuni Sultan Süleyman devrine kadar Safevilerle yaĢanan çatıĢma sürecine geniĢ yer vermiĢtir. Evliya Çelebi ekonomik faaliyetlere de değinmiĢtir. Ticaret, tarım, hayvancılık önemli geçim kaynaklarıydı. Bunlara bağlı olarak dericilik, ipek üreticiliği ve dokumacılık gibi el sanatları geliĢmiĢti. ġehirlerde yaĢanan zengin ve hareketli sosyal hayat hakkında da geniĢ bilgiler aktarılmıĢtır. On iki farklı Kürt lehçesi hakkında da bilgi veren müellif kendi yaptığı Kürtçe sözlük çalıĢmasına da eserinde yer vermiĢtir. Müellif eserinin büyük bir kısmında kendi gözlemlerine yer vermiĢtir. Ancak bazı yerlerde de görüĢtüğü insanlardan ve geçmiĢte yaĢamıĢ tarihçilerden alıntılar yapmıĢtır. Seyahatnamede abartılı bazı anlatımlara ve ilginç benzetmelere de sıklıkla yer verilmiĢtir. Dili ustalıkla kullanan seyyah bazen de kendi türettiği deyim ve kalıpları kullanmıĢtır.