Çocuk Acil Servislerine Başvuran Ebeveynlerin Sağlık Okuryazarlık Düzeyleri

Abstract

Sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma, bu bilgiyi anlama, değerlendirme ve sağlıkla ilgili kararlarında etkili biçimde kullanma becerisidir. Ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeyi yalnızca kendi sağlıkları açısından değil, aynı zamanda çocuklarının sağlığının korunması ve geliştirilmesi bakımından da kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, düşük sağlık okuryazarlığı; gereksiz acil başvurular, yanlış sağlık kararları ve sağlık hizmetlerinin etkin kullanılmaması gibi sonuçlara yol açabilmektedir. Bu araştırma, çocuk acil servisine başvuran ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerini belirlemek ve bu düzeyin sosyo-demografik özellikler ile sağlık hizmeti kullanım davranışları üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu araştırmanın verileri 22/07/2024-27/09/2024 tarihleri arasında Mardin ilinde bulunan bir eğitim ve araştırma hastanesinin çocuk acil servisine başvuran 345 ebeveynden anket yöntemi ile toplanmıştır. Veri toplama araçları olarak 'Ebeveyn ile İlgili Demografik Özellikler Formu', 'Acil Servis Sürecine İlişkin Bilgiler Formu' ve 'Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe Uyarlaması (ASOY-TR)' kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22.0 programı ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin genel olarak orta-alt düzeyde olduğu bulunmuştur. Katılımcıların %62.3'ü 'yetersiz', %28.4'ü 'sınırlı/sorunlu', sadece %8.7'si 'yeterli' ve %0.6'sı 'mükemmel' sağlık okuryazarlığı düzeyine sahiptir. Sağlık okuryazarlığı düzeyi; eğitim durumu, ekonomik durum, aile yapısı ve annenin çalışma durumu gibi değişkenlerle anlamlı şekilde ilişkili bulunmuştur. Ayrıca düzenli kitap okuma alışkanlığı olanların sağlık okuryazarlığı daha yüksektir. Yaş ve çocuk sayısı arttıkça sağlık okuryazarlığında düşüş gözlenmiştir. Ebeveynlerin büyük çoğunluğu çocuklarını doğrudan çocuk acil servise getirmekte ve aile hekimine başvurmamaktadır. Çocuk acil servisin ilk başvuru yeri olarak tercih edilmesi, genellikle düşük sağlık okuryazarlığı ile ilişkilidir. Araştırma sonuçları, ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin, çocuklarının sağlık hizmetlerinden yararlanma biçimini doğrudan etkilediğini ortaya koymuştur. Sağlık okuryazarlığı düşük olan ebeveynlerin aile hekimine başvurma olasılığı daha düşük; sağlık bilgisine sağlık çalışanı dışı kaynaklardan ulaşan bireylerde sağlık okuryazarlığı puanı daha düşük bulunmuştur. Bu durum, toplumda sağlık bilgisine erişim ve bilgiyi değerlendirme yeterliliğinin sınırlı olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, ebeveynlerin sağlık okuryazarlık düzeyi, çocuklarının sağlık hizmetlerinden nasıl yararlandığını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, sağlık okuryazarlığını artırmaya yönelik eğitim ve farkındalık çalışmalarına ihtiyaç vardır. Anahtar Kelimeler: Çocuk Acil Servis, Ebeveyn, Çocuk, Sağlık okuryazarlığıHealth literacy refers to an individual's ability to access, understand, evaluate, and effectively use health-related information to make informed health decisions. Parents' health literacy levels are crucial not only for their health but also for protecting and enhancing the health of their children. In this context, low health literacy can lead to unnecessary emergency department visits, incorrect health decisions, and ineffective use of healthcare services. This study aimed to determine the health literacy levels of parents presenting to a paediatric emergency department and to examine the impact of this level on socio-demographic characteristics and healthcare utilization behaviours. The data for this study was collected through a survey method from 345 parents who visited the paediatric emergency department of a training and research hospital located in Mardin province between 22/07/2024 and 27/09/2024. The 'Demographic Characteristics Form', 'Information regarding Emergency Department Visit Form', and 'European Health Literacy Scale Turkish Adaptation (EHLS-TR)' have been used as data collection tools. The data were analysed using SPSS 22.0. The study found that parents' health literacy levels were generally moderate to low. Of participants, 62.3% had 'inadequate,' 28.4% had 'limited/problematic,' only 8.7% had 'sufficient,' and 0.6% had 'excellent' health literacy level. Health literacy levels were found to be significantly correlated with variables such as education level, economic status, family structure, and the mother's employment status. Furthermore, those with regular reading habits had higher health literacy. Health literacy decreased as the age and the number of children increased. The vast majority of parents brought their children directly to the paediatric emergency department and avoided consulting their general practitioner. Choosing the paediatric emergency department as their first point of contact is generally associated with low health literacy. Research results revealed that parents' health literacy levels directly impacted their children's utilisation of healthcare services. Parents with low health literacy were less likely to consult their general practitioner, and individuals who accessed health information from sources other than healthcare professionals had lower health literacy scores. This suggests that society's ability to access and evaluate health information is limited. Consequently, parents' health literacy levels directly impact how their children utilise healthcare services. Therefore, there is a need for education and awareness programs aimed at increasing health literacy. Keywords: Paediatric Emergency Department, Parents, Child, Health Literacy