SEYF-İ FERGÂNÎ VE GAZELLERİNDE AŞK, ÂŞIK, MAŞUK

Abstract

Seyf-i Fergânî, XIII. yüzyılın ikinci çeyreğinde Fergânada dünyaya gelmiştir. Bir süre Tebriz’de kaldıktan sonra Anadolu’ya gelmiş ve Aksaray’da ikamet etmiştir. Ömrünün sonuna kadar bu şehirde yaşayan ve bir iki şiir dışında zamanın hükümdarlarını, emirlerini ve devlet erkânını övmeyen mutasavvıf bir şairdir. Seyf-i Fergânî’nin hayatı ve eğitimi hakkında kaynaklarda ve kendi divanında fazla bilgi yoktur. Yazmış olduğu ârifâne, âşıkâne, tasavvûfi ve nasihat içerikli şiirleri başta olmak üzere, ayet ve hadislerden iktibas yapması, peygamber kıssalarına telmîhte bulunması, arûz, kafiye ve edebî sanatlara olan hâkimiyeti, başta Sa‘dî olmak üzere Senâî, ‘Attâr, Rûdekî gibi kendisinden önceki usta şairlerin şiirlerine cevap vermesi, nazire yazması ya da atıfta bulunması; özellikle de Sa‘dî’ye yazmış olduğu şiirleri onun iyi bir eğitim aldığını göstermektedir. Kaside, kıta, gazel ve rubâi nazım türlerinden müteşekkil 10.277 beyitten oluşan bir divanı vardır. Bu divan Zebîhullah Safa tarafından 1392 (2013) yılında Tahran’da yayımlanmıştır. Çalışmamız bu baskı esas alınarak yapılmış olan Seyf-i Fergânî’nin Gazellerinin İncelenmesi (Doktora Tezi) adlı çalışmadan faydalanılarak yapılmıştır. Seyf-i Fergânî hakkında kısaca bilgi verildikten sonra şairin gazellerinde aşk, âşık ve maşuk ile ilgili düşünceleri örnek beyitler verilerek incelenmiştir. Seyf’in şiirlerinde âşık ve maşuk ilişkisi genel itibariyle ilahî aşk için kullanılmıştır. Ancak ilahî aşk dışında kullanımlar da vardır. İlahî aşk içerikli şiirlerinde, gerçek sevgili olan Allah’a, ancak ilahî aşkla kavuşulabilir

Seyf-i Fergani was born in Fergâna in the second quarter of the 13th century. After staying in Tebriz for a while, he came to Anatolia and he lived in Aksaray. Seyf who lived in this city until the end of his life and does not praise the rulers, viziers and statesman of the time except for one or two poems, is a mystic poet. There is not adequate information about the life and the education of Seyf-i Fergani either in the sources or in his Divan. Being in the first place his poetries written in intellectual, amorous, mystic and advising manner his citing from verses and hadiths, his showing the prophet’s anecdotes as reference, his full knowledge on aruz prosody, rhyme and literary arts, his responses to the poetries of the former master poets like in first place Sa’di and Senai, ‘Attar, Rudeki, his replies or citing, particularly his poetries which he wrote to Sa’di shows that he received a good education. There is a divan consisting of 10,277 couplets composed of ode, verse, gazelle and rubaie poetry genres. This divan was published in Tehran in 1392 (2013) by Zebihullah Safa. İn this work, we used thesis with tittle of the analysıs of Seyf-i Fergânî’s Gazelles. After a brief introduction was given about Seyf-i Fergânî’s life, his thoughts about love, lover and beloved in his gazelles were examined with examples of couplets. In the poetries of Seyf the connection of lover and beloved was used generally for divine love. However, there also usages except the divine love. In his poetries including the divine love one could only reach Allah, the real beloved, with divine love.