ERKEN DÖNEM ŞÂFİÎ FAKİHLERİNDEN İBN SÜREYC VE SAYRAFÎ’NİN İHTİLAF ETTİKLERİ USÛL MESELELERİ VE BU İHTİLAFIN MEZHEPTEKİ İZDÜŞÜMLERİ

Abstract

Hicri III. ve IV asırlarda genel olarak fıkıh ilminin özelde de Şâfiî fıkıh düşüncesinin gelişip sistemleşmesinde ciddi katkılar sağladıkları bilinen önemli fakîhler yetişmiştir. Bu şahsiyetler, dağınık halde buldukları fıkıh mirasını kendi ilmî birikim ve yorum süzgecinden geçirerek sistematik bir şekilde sonrakilerin istifadesine sunmuşlardır. Nitekim bu fakîhlerin başında Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ömer İbn Süreyc el-Kâdî (ö. 306/919) ve Muhammed b. Abdillah es-Sayrafî (ö. 330/942) gibi önemli şahsiyetler gelmektedir. Öyle ki, Şâfiî fıkhına yönelik hizmetleri yanı sıra özellikle fıkıh usûlünün tekâmülü hususunda yaptıkları katkılar takdire şayandır. Ancak Mütekellim usûl düşüncesi açısından kayıp halka olarak nitelendirebileceğimiz bu asırlarda İmam Şâfiî’nin er-Risâle’si dışında adı geçen Şâfiî fakîhlerinden bize ulaşan herhangi bir usûl eseri bilinmemektedir. er-Risâle ise usûlün tüm konu ve kaidelerini muhtevi değildir. Dolayısıyla bu asırlarda yaşamış İbn Süreyc ve Sayrafî gibi fakîhlerin usûl görüşleri büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamdan hareketle çalışmada, söz konusu fakîhler arasında ihtilaf konusu olmuş; hitap anından beyânı tehir etmenin hükmü, muhassısı araştırılmaksızın âm ile amel edilebilmesinin hükmü, mefhûmu’s-sıfatın delil oluşu, Hz. Peygamber’in mutlak fiillerinin ümmet için ifade ettiği hüküm, lügatin kıyasla sübûtu ve kıyas ile neshin hükmü gibi konular irdelenecektir. Esasen mezkûr meselelerin her biri müstakil birer araştırma konusu olmakla birlikte, burada İbn Süreyc ve Sayrafî’nin, mezkûr meselelere ilişkin görüş ve delilleri mukayese edilerek bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

Great Fıqihs who made a big contribution in order to develop a systematized structure of the general fıqh science and- especially for Shafii fıqh thoughts -were educated in third and fourth centuries in the Hijri calendar. These important figures presented the fıqh heritages of their predecessors, which were in a dispersed situation, in an organized framework to their successors as evaluating these issues according to their own intellectual and interpretation. Abu’l-Abbas Ahmet b. Umar Ibn Süreyc el-Qâdî ve Muhammad b. Abdullah es-Sayrafî is ones of these important figures. Contributions of these mentioned people for Shafii fıqh is an undeniable fact. Especially, their services on fıqh methodology are respectable. According to the speaker theologian methodology thoughts, there haven't been any methodological work coming nowadays, but Er-Risale of Iman Shafii, belongings these periods which are described as lost rings. As it was the first of its kind, we have to give due, however; it doesn't comprise all issues and rules of the methodology. For this reason, the methodology opinions of Ibn Süreyc and Sayrafi who lived in this period are so significant. In this regard, a methodological opinions causing controversy between both faqihs will scrutinize in this study: the provision of delaying declaration in the course of the address, the provision of performing with The General Term without investigating the dedicator, accepting notion of adjectives as an evidence, the provision of absolute acts of Prophet Muhammed (PBUH) on ummah, provision of comparison of certainty in lexical context and comparison of naskh. Basically, as each of these issues is able to study into a researching framework, it will be only evaluated these both faqihs' opinions on these mentioned issues comparatively.